40. rocznica powstania Solidarności – w ofercie edukacyjnej IPN
dr Iwona Demczyszak
Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej
IPN we Wrocławiu
Instytut Pamięci Narodowej posiada bogatą ofertę edukacyjną skierowaną do różnych grup odbiorców. Należą do niej publikacje, filmy, wystawy, projekty edukacyjne, portale tematyczne, wykłady i prelekcje wygłaszane przez pracowników Biur wchodzących w skład Instytutu. Najbardziej urozmaiconą działalność edukacyjną prowadzi Biuro Edukacji Narodowej, a jej zasięg obejmuje całą Polskę.
Dzięki rozbudowywanej sieci Przystanków Historia oferta IPN dociera także za granicę, m.in. do Lwowa, Brukseli, Chicago, Londynu, Nowego Jorku, jak też do Gnojnika na Zaolziu (w Czechach) – to poza granicami naszego kraju tylko niektóre miejsca, gdzie popularyzujemy historię. Ponadto w ofercie IPN można znaleźć działania regionalne, realizowane cyklicznie, lecz również takie, które podejmujemy w związku z ważnymi dla Polski rocznicami.
Wystawy
Dlatego ze względu na przypadającą w tym roku 40. rocznicę powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” zostały przygotowane specjalne propozycje.
1 lipca w wielu miastach Polski otwarto wystawę „Tu rodziła się Solidarność”, przypominające pierwsze zakłady pracy, w których odbyły się protesty latem 1980 r. Prócz tego warto zwrócić uwagę na inne, opracowane wcześniej wystawy o pokrewnej tematyce: „NSZZ „Solidarność” i opozycja demokratyczna w Wielkopolsce” 1980-1989; NSZZ „Solidarność” Region Białystok 1980-1981; „Anna Walentynowicz. Legenda „Solidarności” 1929-2010”; „Strajki ustrzycko-rzeszowskie grudzień 1980 – luty 1981”. Wszystkie wystawy można wypożyczać bezpłatnie po uprzednim zgłoszeniu u koordynatora właściwego dla danego Oddziału.
Materiały edukacyjne
Nauczycieli oraz metodyków historii zachęcamy do korzystania z publikacji edukacyjnych IPN: Z „Solidarnością” do wolności; Krok ku niepodległości. Studencki Komitet Solidarności we Wrocławiu 1977–1980; Narodziny Solidarności. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy 1980–1981.
Z dziejami Solidarności łączy się tematyka niektórych portali edukacyjnych, dostępnych na stronie internetowej IPN, np. Sierpień 1980 czy Grudzień 1981, czy właśnie udostępnione w sieci Twarze Solidarności. Dostępne są także filmy edukacyjne, dokumentalne i krótkometrażowe, uwzględniające wyniki najnowszych badań w ciekawej formie. Solidarności poświęcono film animowany Narodziła się w Polsce.
Omawiając ofertę edukacyjną IPN, nie można pominąć projektów edukacyjnych, które podejmują zagadnienia związane z Solidarnością. Z pewnością należą do nich „Turniej Debat Historycznych” oraz „Z archiwum IPN”. Warto także wspomnieć o propozycjach dostosowanych do osób ze specyficznymi potrzebami edukacyjnymi. Zagadnienie genezy NSZZ „Solidarność” podjęto w publikacji I. Demczyszak Solidarność-narodziny legendy. Natomiast w wydawnictwie multimedialnym Historia w filmie można znaleźć fragmenty polskich filmów fabularnych ukazujących klimat lat osiemdziesiątych XX w. Adaptacja materiałów do potrzeb niewidomych, słabowidzących i niesłyszących była możliwa dzięki dodatkowej ścieżce dźwiękowej-audiodeskrypcji. Dużym zainteresowaniem cieszą się też zamieszczone na stronie IPN infografiki historyczne: Lubelski lipiec 1980 i Narodziny Solidarności. Udział w projektach należy zgłaszać u koordynatorów, natomiast infografiki można pobrać bezpośrednio ze strony w Internecie.
Książki
Tegoroczny jubileusz obfituje w ciekawe wydawnictwa naukowe – monografie, zbiory dokumentów i in. – wśród których warto wspomnieć: J. Olaszek, Podziemna sieć społeczna. Casus z dziejów konspiracji solidarnościowej, Warszawa 2020; K. Dworaczek, NSZZ „Solidarność” w PKP w latach 1980–1989. Przykład Dolnośląskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych, Wrocław–Warszawa 2020; Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 4, red. nauk. J. Olaszek i in., Warszawa 2020; „Karnawał” po amerykańsku. Ambasada USA w Warszawie wobec wydarzeń w Polsce od sierpnia 1980 r. do grudnia 1981 r., red. P. Pleskot, Warszawa 2020; M. Zakrzewski, Niezależne Zrzeszenie Studentów 1980–1989, Kraków 2020, A. Kazański, Jan Piotr Koziatek, Warszawa 2020.
W regionie
Od końca sierpnia w Polkowicach można oglądać wystawę Postulaty sierpniowe. Delegatura IPN w Opolu wspólnie z miastem Opole i NSZZ „Solidarność” Śląska Opolskiego, pod patronatem prezydenta miasta 30 sierpnia o godz. 16.00 zaprasza na koncert plenerowy pt. „Tu rodziła się Solidarność”. Za pomocą telebimu uczestnicy koncertu będą mogli obejrzeć m.in. premierowy spot wyprodukowany przez TVP3 i IPN „Tu Rodziła się Solidarność”. Dla miłośników audycji radiowych przygotowano dwa spotkania w Radiu Rodzina (RR), poświęcone 40. rocznicy powstania Solidarności, z udziałem pracowników Oddziału IPN we Wrocławiu: Postulaty Sierpniowe (emisja 6 sierpnia 2020 r.) oraz Narodziny Solidarności na Dolnym Śląsku (emisja 20 sierpnia 2020 r.), które są dostępne w Internecie na stronie RR i IPN. W nowym roku szkolnym nauczyciele będą mogli skorzystać z zaplanowanych szkoleń m.in. w Oleśnicy pt. „Solidarność to my”, podczas którego pracownicy Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej (OBEN) IPN we Wrocławiu nie tylko zaprezentują dostępne publikacje edukacyjne, lecz także wygłoszą wykłady, w których skupią się na genezie, rozwoju i działaniach Solidarności w latach 1980–1981 oraz we Wrocławiu pt. „Z Solidarnością do wolności”. Osoby chcące wziąć udział w szkoleniach, prosimy o kontakt z sekretariatem OBEN. Do rocznicowych obchodów należeć będzie również otwarcie wystawy „40. rocznica protestu głodowego kolejarzy”. Wydarzenie to nastąpi we Wrocławiu 25 października (przy Dworcu Głównym PKP). Ponadto tematyka solidarnościowa od 20 lat jest podejmowana w regionalnym konkursie „Od Solidarności do III RP” organizowanym przez Szkołę Podstawową (SP) nr 17 we Wrocławiu, a od kilku lat razem z OBEN IPN we Wrocławiu. Tegoroczna edycja przebiegała pod hasłem Fenomen Solidarności, a jej uroczyste zakończenie odbędzie się 10 listopada w SP nr 17 we Wrocławiu.
Oprócz tego pracownicy wrocławskiego Oddziału IPN oraz Delegatury w Opolu prowadzą lekcje, warsztaty, prelekcje, wykłady na terenie całego Dolnego Śląska i Opolszczyzny w różnych instytucjach oświatowych po uprzednim zgłoszeniu i ustaleniu terminu.
