Andrzej Hamada o Opolu. W 1952 roku witały mnie gruzy, ale nie przeraziły

Andrzej Hamada, nestor opolskich architektów i znawca dziejów miasta, w czwartek spotkał się z opolanami przed Miejską Biblioteką Publiczną. W Rynku można oglądać wystawę jego rysunków.

Jest pan nestorem opolskich architektów. Jak to się stało, że pan ten właśnie zawód wybrał?
Zaczęło się od mojej babci, która prowadziła w Krakowie - w czasie wojny - salon sukien damskich. Jedna z jej klientek była żoną znanego krakowskiego architekta. Miał biuro architektoniczne i równocześnie przedsiębiorstwo budowlane. Babcia mnie tam - do firmy Peterek - zarekomendowała. Poszedłem tam z wielką tremą. Szef przyniósł mi ołówek, tusz i grafion i kazał przerysować i opisać projekt budynku, który mi wręczył. Kiedy skończyłem, był bardzo zadowolony. Uznał, że mój rysunek jest lepszy od oryginału. Przyjął mnie na miesiąc jako praktykanta kreślarza. Okazało się, że miałem nie tylko kreślić. Współpracowałem ze starszym panem, który nadzorował budowy. On już na nie nie chodził. Byłem jego prawą ręką. Po miesiącu, jak szef zauważył, że nie tylko rysuję, ale i kosztorysy umiem robić, zatrudnił mnie na etat. Jako technika budowlanego.

Pamięta pan swoją pierwszą pensję?
To było 260 zł miesięcznie. Zastanawiałem się, co będę z tymi pieniędzmi robił. Przez cztery lata prowadziłem budowy. Robiliśmy m.in. wielką więźbę dachową na Wawelu, prowadziłem budowę u Oskara Schindlera (niemiecki przemysłowiec, który zatrudniał, a także ratował Żydów, bohater filmu „Lista Schindlera” Stevena Spielberga - przyp. red.), pracowaliśmy w Sukiennicach i przy Bibliotece Jagiellońskiej. Firma Peterek była w Krakowie numerem jeden.

Studiował pan już po wojnie…
Ojciec pracował w dyrekcji kolejowej i był wysokiej rangi urzędnikiem i specjalistą na skalę międzynarodową od ruchu towarowego. Po pierwszej wojnie światowej Polska stanęła przed problemem uruchomienia ruchu towarowego do portów w Gdańsku, a z czasem do Gdyni. Ojca delegowano do Gdańska. Pojechał tam z młodą żoną i ja się tam urodziłem. Jak ojciec awansował, był przenoszony z Gdyni do Radomia i z powrotem do Krakowa. Po drugiej wojnie powtórzył tę drogę. Znów go posłano do Gdańska, by uruchomił ruch towarowy do portów. Tato ściągnął mnie do Gdańska na studia. Najpierw dostałem się na trwający półtora roku kurs przygotowawczy. Byłem w czołówce i bez egzaminów zostałem przyjęty na studia na politechnikę. Wybrałem Wydział Architektury. Studia skończyłem w 1951 roku i dostałem nakaz pracy do Żyrardowa. Miałem być naczelnym inżynierem, ale to mi się nie podobało. Chciałem pracować jako architekt. Było miejsce dla głównego architekta w Łodzi. Przyjechałem tam 1 stycznia 1952. Ale Łódź mnie - po Krakowie i Gdańsku - nie zachwyciła. Nie miała starego miasta, rynku ani ratusza. Jedna długa ulica, a przy niej co trzeci dom drewniany, kryty strzechą. A ponieważ to centralne biuro przemysłu lekkiego miało oddziały w całej Polsce, zaproponowano mi pracę architekta w Opolu. Szczerze mówiąc, nie wiedziałem, gdzie to jest. Szefowie pokazywali mi na mapie. Ale obiecano mi samodzielną pracę kierownika pracowni w mieście wojewódzkim, więc przyjechałem.

Był rok 1952. Jakie Opole pan zobaczył?
Kiedy wysiadłem na dworcu, pierwsze wrażenie było rewelacyjne. Dworzec wydał mi się piękny, wewnątrz i w środku jak u mnie w Gdańsku. Tylko trochę mniejszy. Poczułem się dobrze. Ale kiedy wyszliśmy przed dworzec, zobaczyłem morze ruin. Poczta była niezniszczona. A na ulicy Krakowskiej dostrzegłem jakiś pojedynczy dom. Na Rynku stał tylko ratusz i sześć domów.