Breslau żyje sztuką. Wystawa z 1920

Kinga Czernichowska

W „Breslauer Zeitung” regularnie reklamowały się galerie sztuki, a mieszkańcy Breslau z chęcią chodzili na wystawy. Nic dziwnego - z Kunstakademie Breslau wyszło wielu znanych twórców.

Gerhart Hauptmann, Heinrich Wolff, Max Friese, Georg Paul Heyduck, Ludwig Meidner, Gerard Neumann i wielu innych twórców uczyło się w Kunst-akademie Breslau (pełna oryginalna nazwa to: Die Staatliche Akademie für Kunst und Kunstgewerbe, czyli w tłumaczeniu z języka niemieckiego - Państwowa Akademia Sztuki i Rzemiosła Artystycznego).

Szkoła znajdowała się na Kaiserin-Augusta-Platz (dzisiejszy plac Polski). Jej pierwszym dyrektorem był Hans Poelzig. Akademia została zamknięta dopiero w roku 1932, drugim pruskim rozporządzeniem wyjątkowym. My jednak zatrzymujemy się na chwilę w roku 1920, kiedy mieszkańcy Breslau żyją sztuką, a szczególnie malarstwem i grafiką.

„Breslauer Zeitung” wymienia pośród twórców, których prace można było zobaczyć na wystawie sztuki w Breslau 1920 roku m.in. Karla Hanuscha, który od roku 1909 czasowo uczęszczał do Kunst-akademie Breslau na zajęcia z rysunku, a uczył go właśnie sam Hans Poelzig, od 1919 roku profesor grafiki i prowadzący warsztaty z druku artystycznego.

Poelzig kojarzy się nam przede wszystkim z architekturą, był przecież przedstawicielem wczesnego modernizmu w tej dziedzinie. Był twórcą takich projektów jak budynek wystawowy - Pawilon Czterech Kopuł czy dom handlowo-biurowy przy dzisiejszej ul. Ofiar Oświęcimskich. Jednak Poelzig był również scenografem teatralnym i filmowym oraz cenionym grafikiem. Pierwszy dyrektor Państwowa Akademia Sztuki i Rzemiosła Artystycznego był oczywiście członkiem Künstlerbund Schlesien (Związek Artystów Śląska), stowarzyszenia, które działało w latach 1908-1936.

Jego filia znajdowała się najpierw w salonie sztuki Franz Hancke, a potem w Galerii Arnold, której reklamy wyjątkowo często można znaleźć na łamach „Breslauer Zeitung”.

Nie sposób nie wspomnieć także o Alexandrze Olbrichcie, który również uczył się w Kunstakademie Breslau, ale pod czujnym okiem Carla Ernsta Morgensterna. Poznajcie niemieckich artystów, o których mówiło się w dawnym Breslau. Nie wszystkich wymienia się w podręcznikach, a z pewnością dzieła każdego z nich warte są zobaczenia. O nich między innymi w 1920 roku pisała „Breslauer Zeitung”.

Wystawa sztuki Breslau 1920

Korzystniejsze wrażenie, szczególnie w grafice, sprawiają te dzieła, których twórcy wpisują się w dający się obecnie wyraźnie zauważyć nurt ukierunkowania na lewo, a więc w stronę liberalizmu.

To, czego oczekuje się od świty takich artystów, jak Heinrich Maria Davringhausen, Erich Heckel, Ernst Ludwig Kirchner, to czysta sztuka, w żadnym wypadku niepodporządkowana celom utylitarnym. Jednocześnie da się zauważyć porażkę malarzy młodego pokolenia, wobec tego, co możemy zobaczyć na wystawie Muncha. Jego dzieła prezentowane w Breslau pochodzą z prywatnej kolekcji.

Bogactwo idei i dobry smak pokazuje natomiast czasowa wystawa Markusa Behmera. Nie powinniśmy przegapić rysunków i akwafort niedawno zmarłego Lehmbrucka, które oddają nowe, podniosłe podejście do natury, jaką twórca przedstawia z niesamowitym wyczuciem, ma też niezwykłą kreskę.

Warto przypomnieć, że Alexander Gustav Georg Olbricht był uczniem Carla Ernsta Morgensterna. Olbricht podtrzymuje dalej w swoich niewielkich akwarelach urocze, piękne nastroje. Nie sposób je przeoczyć.

Sztuka nie tylko śląska

Spośród śląskich artystów na szczególną uwagę zasługują prace Karla Hanuscha oraz Pelzera. Jeszcze bardziej cieszy rzeźba, szczególnie gdy mowa o śląskich twórcach.

Nasi rodacy ograniczają się co prawda do wystaw portretów i pojedynczych figur, ale ich prace pokazują wyjątkowy smak i solidność tworzenia. Bednorz (również absolwent Kunstakademie Breslau) prezentuje nam masywną rzeźbę, mającą służyć jako fontanna, ale oprócz tego wykonaną z brązu głowę.

Z kolei Theodor von Gosen zaprezentuje pracę „Kriegerpieta”, ale oprócz tego zobaczymy szereg wykonanych przez niego w żelazie, marmurze i posrebrzanym brązie popiersi.

Matthias Kurt Kleine pokaże główki dzieci, w nabrzmiałych formach, Margarete Moll (w książkach o sztuce znana także jako Marg Moll) przedstawi swoje już najbardziej znane prace.

Theodor Morick obok grupy rzeźb zaprezentuje także akt kobiecy i głowę mężczyzny w na razie jeszcze na etapie przygotowania do opracowania w kamieniu, a Paul Schulz, który po raz kolejny ukazuje nam się jako solidny i mający pewne oko twórca pokaże przerobione popiersia wykonane w drewnie oraz portret Josefa Langera.

Spośród ogromnej liczby pozostałych rzeźb należy wymienić figury kobiet autorstwa Willy’ego Grogera (Berlin), marmurowy portret starego człowieka wykonany przez Margarete Tschaplowitz (Lipsk) i woskowy relief dziecka autorstwa Richarda Schipke z Breslau

Natomiast w grupie architektów należy wymienić przede wszystskim Hansa Poelziga i Maxa Berga. Szereg modeli, szkiców i planów dają świadectwo artystycznemu mistrzostwu, Poelzig pozostawił je w swoim domu w Dreźnie po tym, jak opuścił Breslau.

Będziemy mogli zobaczyć także kolorowe dywany ścienne Wislicenusa i Wandy Bibrowicz .

Siegfried Labeschin

Tłumaczenie fragmentów artykułu opublikowanego latem 1920 roku w „Breslauer Zeitung”

Słów kilka o artystach wymienionych w tekście

Heinrich Maria Davringhausen: malarz urodzony 21 października 1894, reprezentujący kierunek w malarstwie zwany nowym obiektywizmem.

Erich Heckel: malarz i grafik, reprezentujący ekspresjonizm.

Ernst Ludwig Kirchner: podobnie jak Heckel, był malarzem i grafikiem, należącym do grona ekspresjonistów.

Edward Munch: norweski malarz i grafik, który wiele lat spędził w Niemczech, urodził się 12 grudnia 1863).

Markus Behmer: urodzony w Weimarze 1 października 1879 roku malarz, grafik oraz ilustrator.

Carl Ernst Morgenstern: niemiecki malarz związany z Dolnym Śląskiem. Urodził się 14 września 1847 roku w Monachium, był synem Christiana Morgensterna, również pejzażysty, który pracował na dworze Ludwika I, króla Bawarii. Zmarł 9 września 1928 roku w Wilczej Porębie, południowej części Karpacza.

Wilhelm Lehmbruck: urodził się 4 stycznia 1881 roku, zmarł w roku 1919, był rzeźbiarzem, tworzącym w stylu ekspresjonistycznym, w latach 1915-1916 pracował nad dziełem zatytułowanym „Upadły” - w oryginale „Der Gestürzte” i to właśnie ta praca wyraża bunt przeciwko wojnie.

Karl Hanusch: malarz i grafik urodzony 9 maja 1881 roku w Niederhäslich, na zajęcia z rysunku uczęszczał do Kunstakademie Breslau.

Theodor von Gosen jest autorem ambony w kościele św. Augustyna, amora na Pegazie w Parku Staromiejskim, a także Iustitii, znajdującej się nad wejściem do gmachu sądu we Wrocławiu, tę ostatnią pracę wykonał już w 1934 roku.

Richard Schipke urodził się w 1874 w Radomierzycach, autor pomnika Friedricha Friesena, znajdującej się na dziedzińcu dzisiejszego Liceum Ogólnokształcącego nr 1 we Wrocławiu; Schipke współpracował też z takimi artystami, jak Richard i Paul Ehrlichowie.

Wanda Bibrowicz: polska artystka, specjalizująca się w tkactwie, również uczyła się w Kunstakademi Breslau, muza Wislicenusa i jego druga żona.