Budżet obywatelski: NIK skontrolował realizację budżetów obywatelskich przez gminy. Jak wypadły wielkopolskie miasta?
Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła realizację budżetów partycypacyjnych przez gminy. NIK skontrolował stopień realizacji budżetów obywatelskich w wybranych samorządach w całym kraju. W Wielkopolsce skontrolowane zostały: Piła, Swarzędz, Pleszew i Kalisz. Jak wypadły wielkopolskie miasta? Do jakich wniosków doszedł NIK?
Ogólne zasady funkcjonowania budżetu obywatelskiego określono w polskim systemie prawnym dopiero na początku 2018 r. Do tego czasu miasta i gminy we własnym zakresie ustalały warunki i zakres funkcjonowania tego budżetu oraz wielkość środków finansowych przeznaczonych na projekty obywatelskie.
W Wielkopolsce w 2018 roku budżety obywatelskie utworzyło 16 miast. Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie oceniła współpracę między mieszkańcami a władzami gmin w ramach budżetów obywatelskich.
Jednak zdaniem NIK każda ze skontrolowanych gmin naruszała obowiązujące przepisy. Najczęściej naruszane były regulacje dotyczące: prawa do udziału w konsultacjach społecznych poprzez ograniczanie ich ze względu na wiek lub wymagając podania numeru PESEL.
NIK zaleca zmianę ogólnych przepisów dotyczących budżetów obywatelskich. Obecne regulacje są na tyle usztywnione, że mogą powodować niechęć do podejmowania inicjatyw obywatelskich.
NIK o budżetach obywatelskich: zasady kontroli
W ramach kontroli NIK przeprowadził wśród burmistrzów i prezydentów wybranych miast z 16 województw badanie kwestionariuszowe. Dotyczyło ono funkcjonowania budżetów obywatelskich lub powodów, dla których władze gminy nie korzystały z tej formy konsultacji społecznych z mieszkańcami.
Do objętych kontrolą urzędów wpłynęło ogółem 7120 wniosków o realizację projektów w ramach budżetów obywatelskich. Szacunkowe koszty wykonania proponowanych zadań wyniosły ponad 1,2 mld zł, co znacznie przekraczało wysokość budżetów obywatelskich. Niemal 1/3 z 7120 propozycji projektów odrzucono, ponieważ nie spełniały one wymaganych kryteriów.
Wielkopolskie miasta z najwyższą frekwencją
W całym kraju frekwencja głosujących nad projektami budżetów obywatelskich nie była wysoka: w głosowaniach nad wyborem zadań w ramach budżetów obywatelskich na lata 2016-2018 udział wzięło średnio 18% uprawnionych mieszkańców miast.
Pozytywnie na tym tle wypadły wielkopolskie miasta Kalisz i Pleszew, które odnotowały najwyższą frekwencję w badanych latach: średnio około 70%.
Niekonsekwentny Swarzędz
NIK zwrócił też uwagę na nierówne podejście do niektórych wniosków obywatelskich: część projektów, które przekraczały szacunkowe koszty realizacji dopuszczano do głosowania, a inne odrzucano.
W jednym przypadku w Swarzędzu projekt dotyczący utworzenia wybiegu dla psów odrzucono ze względu na jego „nieistotność dla społeczności lokalnej”, a inny projekt - dotyczący takiej samej inwestycji, tyle że w innej części miasta - poddano pod głosowanie.
NIK chwali Piłę
Prezydent Piły w 2017 r. powołał Komisję Konsultacyjną, w której zasiedli mieszkańcy miasta (przedstawiciele osiedli) oraz pracownicy urzędu. Zadaniem komisji było wyłącznie policzenie głosów oddanych podczas konsultacji i ustalenie wyników głosowania w ramach budżetu obywatelskiego na 2018 r.
Zdaniem NIK taka praktyka zwiększa transparentność procedury wyboru projektów obywatelskich, a tym samym powoduje wzrost zaufania mieszkańców do organów miasta.
NIK o budżetach obywatelskich: Na jakie zadania przeznaczono środki z budżetów obywatelskich?
Najwięcej pieniędzy z budżetów obywatelskich zostało przeznaczonych na zadanie związane z transportem i łącznością (295 zadań), gospodarką komunalną i ochroną środowiska (292 zadania) i kulturą fizyczną (284 zadania).