Dawna szkoła żydowska czy strażacka wieża obserwacyjna. Poznaj obiekty użyteczności publicznej z początku XX wieku

Znów wracamy na szlak białostockiej architektury ceglanej z początków XX wieku. Tym razem przyjrzymy się obiektom użyteczności publicznej z tego okresu.

Zacznijmy od dawnej żydowskiej szkoły religijnej w zespole szkół Talmud Tory przy ul. Lipowej 41 D. Wszystko zaczęło się 14 lutego 1990 roku kiedy to Białostockie Towarzystwo "Talmud Tory" kupiło od przedsiębiorcy włókienniczego Abrama Jankiela Szpiro działkę od strony ówczesnej ul. Cmentarnej. Plac stanowił dopełnienie posesji od strony ul. Lipowej, gdzie pod adresem 41 zbudowano gmach wspomnianego towarzystwa połączony ze szkołą rzemieślniczą (ostatnią funkcją był zburzony kilka lat temu wydział fizyki Uniwersytetu w Białymstoku - przyp. red.). Natomiast na działce od ul. Cmentarnej (przy dzisiejszej Lipowej 41 D) - szkołę "Talmud Tory" (ostatnia funkcja to Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna w Zespole Szkół nr 16). Obie placówki przeznaczone były dla dzieci z biednych rodzin żydowskich. "Talmud Tora" była podstawówką, a szkoła rzemieślnicza - zawodówką. Obie placówki działały do wybuchu II wojny światowej, natomiast po wojnie mienie przejęło miasto.

Drugim budynkiem, którym się zajmiemy jest dawne gimnazjum żeńskie Zinaidy Chwoles, czyli dzisiejsza siedziba Narodowego Funduszu Zdrowia przy ul. Pałacowej 3. W źródłach jest mowa o tym, że 3-kondygnacyjny gmach stał na pewno przed wrześniem 1913 roku. Właścicielka i założycielka prywatnej szkoły zmarła w 1922 roku. Trzy lata później budynek odkupiło miasto, by ulokować tu najpierw Powszechną Szkołę Publiczną nr 1 (do 1928 roku), a w latach 1928-39 - PSP nr 5. Szkoła funkcjonowała tu pod okupacją sowiecką, ale też i niemiecką. Po wojnie nadal działała tu szkoła (już jako "piątka"). Dopiero po 1969 roku jej miejsce zajęła filia Uniwersytetu Warszawskiego, a szkoła nr 5 przeniosła się do nowego gmachu przy ul. Kamiennej 15.

Czytaj też: Poznaj budynki kolejowe pamiętające XIX wiek. Wśród nich są m.in. hala fabryczna na Starosielcach czy dom przy ul. Traugutta 6

Od 1999 r. pod adresem Pałacowa 3 działała Podlaska Regionalna Kasa Chorych. Dziś mieści się tu podlaski oddział NFZ-u. Jeszcze w 1979 roku obiekt miał wszystkie elewacje z nietynkowanej cegły. Teraz cegły widać tylko na elewacji od ulicy i na fragmencie elewacji bocznej.