Emerytura dla nauczyciela: wybór spośród kilku opcji
Sprawdź, jakie możliwości przejścia na emeryturę mają nauczyciele.
Nauczyciele mogą przejść na emeryturę jeszcze przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Mogą wystąpić do ZUS z wnioskiem o emeryturę z tytułu wykonywania pracy w szczególnym charakterze, emeryturę nauczycielską, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, emeryturę pomostową oraz o emeryturę po osiągnięciu wieku emerytalnego.
Emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego jest oparta o zasady wspólne dla wszystkich ubezpieczonych. Obecnie, przy wydłużonym jeszcze wieku emerytalnym, w lipcu wnioski o emeryturę mogą złożyć nauczycielki w wieku 61 lat i 2 miesięcy oraz nauczyciele w wieku 66 lat i 2 miesięcy. Od 1 października br. wchodzi jednak w życie ustawa obniżająca wiek emerytalny do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Powszechna emerytura wyliczana jest według tzw. nowych zasad.
Emerytura wykonywana w szczególnym charakterze
Nauczyciele nie muszą czekać do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, by przejść na emeryturę. Mogą wystąpić do ZUS-u z wnioskiem o emeryturę za pracę wykonywaną w szczególnym charakterze. O taką emeryturę starać się mogą osoby, których stanowiska tj. nauczyciel, wychowawca lub inny pracownik wykonujący pracę nauczycielską zostały wymienione w art. 1 Karty Nauczyciela. ZUS przyzna emeryturę nauczycielce (kobiecie), jeżeli skończyła 55 lat i do 1 stycznia 1999 r. miała co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, do tego 15 lat z tego stażu musi dotyczyć pracy nauczycielskiej, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nauczyciele (mężczyźni) starając się o emeryturę wykonywaną w szczególnym charakterze muszą mieć ukończone 60 lat i analogicznie na 1 stycznia 1999 r. 25 lat stażu, w tym 15 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej stale i w pełnym wymiarze. Osoba, która stara się o takie świadczenie nie może być członkiem OFE, albo za pośrednictwem ZUS musi złożyć wniosek o przekazanie środków z rachunku w OFE na rzecz budżetu państwa. Wysokość omawianej emerytury oblicza się na nowych zasadach, dzieląc podstawę obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia.
Emerytura na podstawie Karty Nauczyciela
Nauczyciele, wychowawcy, inni pracownicy pedagogiczni placówek wymienionych w Karcie Nauczyciela mogą przejść na emeryturę z tzw. Karty Nauczyciela. Ta emerytura wyliczana jest na tzw. starych zasadach, czyli zależna jest m.in. od kwoty bazowej. Aby móc się o nią starać, nie można być członkiem OFE; za pośrednictwem ZUS należy wystąpić o przeniesienie środków zgromadzonych w OFE na rzecz budżetu państwa. Do tego na 31 grudnia 2008 r. należy mieć co najmniej 30 lat zatrudnienia, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej, wykonywanej co najmniej w połowie obowiązkowego wymiaru zajęć.
Nauczyciele szkół, placówek i zakładów specjalnych lub zakładów poprawczych oraz schronisk dla nieletnich, mogą przejść na emeryturę z Karty Nauczyciela już po 25 latach pracy. W tym okresie muszą jednak zgromadzić co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej w szkolnictwie specjalnym, wykonywanej co najmniej w połowie obowiązkowego wymiaru zajęć.
Warunki nabycia emerytury z Karty Nauczyciela są takie same dla kobiet i mężczyzn i nie ma tu zależności prawa do świadczenia od wieku. Istnieje jednak jeszcze jeden warunek, który należy spełnić i jest nim rozwiązanie stosunku pracy na własny wniosek.
Istnieje jednak kilka wyjątków od zasady rozwiązania stosunku pracy na wniosek nauczyciela. Wyjątki te będą miały miejsce, jeżeli szkoła zatrudniająca nauczyciela zostanie zlikwidowana całkowicie lub częściowo, albo nastąpią zmiany organizacyjne, również takie, które związane są z wygaszaniem kształcenia w gimnazjach.
Aby mieć prawo do emerytury z Karty Nauczyciela, należy zrezygnować z pracy nauczyciela we wszystkich szkołach i zgłosić wniosek o emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego.
Jaki wpływ na uprawnienia do emerytury nauczycielskiej ma zmiana ustawy obniżająca wiek emerytalny? Gdyby nie wprowadzono zmiany do ustawy obniżającej wiek emerytalny, dotyczącej nauczycieli, to część przedstawicieli tego środowiska utraciłaby prawo do skorzystania z możliwości ustalenia sobie emerytury nauczycielskiej. Dotyczyłoby to osób, które przed 1 października 2017 r. ukończyły już obniżony wiek emerytalny, ale nie ukończyły jeszcze podwyższonego wieku emerytalnego przed tą datą. Z chwilą wejścia w życie ustawy obniżającej powszechny wiek emerytalny, osoby te nie mogłyby już ubiegać się o świadczenie z Karty Nauczyciela, bo z dnia na dzień osiągnęłyby wiek emerytalny, a jak już wcześniej wspomniano, wniosek o taką emeryturę należy złożyć przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Z myślą o tych osobach oraz o nauczycielach, którzy skończą obniżony wiek emerytalny po 1 października, ustawodawca wprowadził okres przejściowy od 1 października 2017 r. do 31 sierpnia 2018 r. Obie grupy nauczycieli, poza warunkami z Karty Nauczyciela, spełnieniem warunków stażowych do 31 grudnia 2008 r., muszą rozwiązać stosunek pracy i złożyć wniosek o emeryturę przed 31 sierpnia 2018 r.
Nauczyciele, którzy osiągną obniżony wiek emerytalny po 31 sierpnia 2018 r., by skorzystać z uprawnień do emerytury na podstawie Karty, muszą złożyć wniosek przed osiągnięciem tego wieku. Przywilej dla kończących obniżony wiek emerytalny po 1 października 2017 r. trwa do końca okresu przejściowego, czyli 31 sierpnia 2018 r.
Świadczenia kompensacyjne
Świadczenie kompensacyjne przysługuje nauczycielom, wychowawcom lub innym pracownikom pedagogicznym, zatrudnionym w placówkach wymienionych w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych.
Żeby otrzymać świadczenie kompensacyjne, obliczane według tzw. nowych zasad, należy spełnić trzy warunki. Skończyć określony wiek: w przypadku kobiet 55 lat w latach 2009-2024, zaś mężczyzn – 57 lat w latach 2017-2018. Legitymować się 30-letnim stażem ubezpieczeniowym, w tym co najmniej 20 letnią pracą nauczycielską w jednej z wymienionych placówek, w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru pracy. Rozwiązać stosunek pracy, lub powinien on wygasnąć na zasadach opisanych przy wyjątkach odstąpienia od warunku rozwiązania umowy na wniosek nauczyciela.
Emerytura pomostowa
Warunkiem uzyskania prawa do emerytury pomostowej jest dla kobiet ukończenie 55 lat i co najmniej 20-letni staż. Dla mężczyzn – ukończone 60 lat i 25 –letni staż. W stażu musi być uwzględnione 15 lat w szczególnych warunkach lub musi być to praca o szczególnym charakterze, wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy. Choć jeden dzień z tych 15 lat nauczyciel musiał przepracować przed 1 stycznia 1999 r. Do tego nauczyciel musi też wykonywać tę pracę choćby przez 1 dzień po 31 grudnia 2008 r., bo musi być ona wymieniona w nowym wykazie prac. Na koniec, trzeba jeszcze rozwiązać stosunek pracy.
A co w sytuacji, gdy nauczyciel po 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych lub pracy o szczególnym charakterze? Może ubiegać się o emeryturę pomostową, jeśli poza wcześniej wymienionymi warunkami spełnia jeszcze jeden, mówiący o konieczności legitymowania się na 1 stycznia 2009 r., 15 letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze, wykonywanej w pełnym wymiarze czasu pracy.