Emerytura za trudne warunki i ryzyko
Kto może się ubiegać o emeryturę pomostową? Na przykład hutnicy, górnicy, energetycy, tancerze. Muszą pracować ciężko fizycznie, pod ziemią lub w powietrzu, na wodzie i pod wodą, w gorącu lub zimnie.
Emerytury pomostowe są przewidziane wyłącznie dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku, a zatrudnionych „w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze”. Co to znaczy?
Prawo mówi, że to taka praca, która powiązana jest z ryzykiem; istnieje duże prawdopodobieństwo, że z wiekiem może spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia. To także praca uzależniona od sił natury, a także ciężka praca fizyczna związana z dużym obciążeniem statycznym, wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej pozycji ciała. To wreszcie praca, która wymaga szczególnej odpowiedzialności i szczególnej sprawności, ze względu też na bezpieczeństwo innych osób, ale te predyspozycje pogarszają się z latami. Chodzi na przykład o maszynistów, operatorów żurawia wieżowego, pilotów samolotów.
Warunki nabywania prawa do emerytury pomostowej określa ustawa z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, ale bardzo ważne są dwa załączniki do tej ustawy.
Załącznik numer 1 wyszczególnia 40 rodzajów pracy „w szczególnych warunkach”. Są to m.in.: prace bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla oraz rud metali lub ich wzbogacaniu, prace pod ziemią bezpośrednio przy drążeniu tuneli w górotworze, prace bezpośrednio przy obsłudze wielkich pieców, prace bezpośrednio przy produkcji koksu w bateriach koksowniczych, prace garbarskie bezpośrednio przy obróbce mokrych skór, prace w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze poniżej zera st. C, prace fizyczne ciężkie w podziemnych kanałach ściekowych, prace tancerzy zawodowych związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym itp.
Załącznik numer 2 wyszczególnia prace „o szczególnym charakterze”. Wymienia m.in. pilotów, kontrolerów ruchu lotniczego, nawigatorów na statkach morskich oraz pilotów morskich, kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym, członków zespołów ratownictwa medycznego, nauczycieli i wychowawców, personel medyczny oddziałów psychiatrycznych, a także zatrudnionych bezpośrednio przy produkcji materiałów wybuchowych itp.
Prawo do emerytury pomostowej przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
* urodził się po 31 grudnia 1948 roku,
* przepracował w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze co najmniej 15 lat,
* osiągnął wiek co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn,
* ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
* przed 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
* po 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze,
* rozwiązano z nim umowę o pracę.
Czy przy ustalaniu 15-letniego okresu pracy uwzględnia się okresy pobierania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku z chorobą i macierzyństwem, a także okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego i służby wojskowej?
- Niestety, te okresy nie podlegają uwzględnieniu dla potrzeb ustalenia prawa do emerytury pomostowej - wyjaśnia Justyna Pasteczka z Oddziału ZUS w Sosnowcu. - Natomiast okresy urlopu wypoczynkowego podlegają uwzględnieniu do pracy w szczególnych warunkach.
Prawo do szybszego przejścia na emeryturę zależy od tego, czy zatrudniony faktycznie wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a nie od tego, czy był umieszczony w zakładowej ewidencji pracowników wykonujących takie czynności. Głos decydujący ma w tej sprawie ZUS, który ma prawo kwestionować staż i rodzaj wykonywanej pracy, uprawniającej do pomostówki. Sprawdza, na przykład, czy ta praca była wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy, czy krótszym.
Kwota emerytury pomostowej nie może być niższa, niż kwota najniższej emerytury z Funduszu Ubezpieczenia Społecznego, wynoszącej dziś 882 zł 56 gr brutto.
- Warto pamiętać, że w przypadku wykonywania płatnej pracy przez osobę pobierającą emeryturę pomostową, emerytura ta zostaje zmniejszona (gdy przychód przekracza 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ogłoszonego przez prezesa GUS) lub zawieszona (gdy przychód przekroczy 130 proc. tego wynagrodzenia) - dodaje Justyna Pasteczka. - Prawo do emerytury pomostowej ulega również zawieszeniu, bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu, w razie podjęcia przez świadczeniobiorcę zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.
Podstawa prawna:
Ustawa z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, a szczególnie artykuł 3.1: „Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi”.