Jak dzieci rozwijać zabawą?
Z psychologiem Justyną Pokrzywką, właścicielką Gabinetu Psychologicznego dla Dzieci w Kielcach, rozmawiamy o dzieciach z wadą słuchu - jak możemy im pomóc?
Jakie są różnice w rozwoju dziecka zdrowego i dziecka z uszkodzonym słuchem?
Na pewno nie jest on taki sam, jeśli chodzi o rozwój myślenia i mowy, które z kolei rzutują na inne strefy życia. Ze względu na brak możliwości odróżniania dźwięków mowy we wczesnym dzieciństwie, u dzieci z wadą słuchu powstają zaburzenia rozwoju mowy i komunikacji językowej, na skutek czego powstają charakterystyczne cechy rozwoju spostrzegania, myślenia i całej działalności poznawczej. Spostrzeżenia, jakie kształtują się w umyśle dziecka z niewykształconym słuchem są niepełne, gdyż ograniczone o bodźce słuchowe. Wiele informacji ze świata zewnętrznego w ogóle nie dociera do dziecka, co stwarza nieprawidłowe warunki rozwoju psychicznego.
Czy przez to maluch uczy się wolniej i mniej skutecznie?
Gdy słuch jest zaburzony, dziecko ma trudności w zrozumieniu sytuacji, szczególnie gdy ta wymaga rozumowania logicznego, kojarzenia przyczyny ze skutkiem, myślenia abstrakcyjnego. Specyficzny przebieg procesów poznawczych, pamięciowych oraz myślenia i mowy u dziecka z uszkodzonym narządem słuchu determinuje możliwości edukacyjne, wpływa na proces uczenia się, niestety oddziałuje na niego w sposób negatywny.
A jak ze sferą emocjonalną dziecka posiadającego wadę słuchu? Czy ona również jest zachwiana?
W rozwoju dziecka z wadą słuchu sfera emocjonalna odgrywa bardzo ważną rolę. Trudności w porozumiewaniu się mogą prowadzić do ograniczenia kontaktów społecznych lub do zupełnego wycofania się z nich. Dziecko niesłyszące ma ograniczoną możliwość nabywania doświadczeń, a niezrozumiałe sytuacje rodzą u niego lęk i poczucie bezradności. Ograniczony zasób słownictwa może budzić zachowania agresywne, co z kolei wpływa negatywnie na kontakty interpersonalne.
Jak możemy pomóc dziecku?
W okresie dzieciństwa w kształtowaniu reakcji emocjonalnych i ważnych dla późniejszych doświadczeń życiowych istotną rolę odgrywa zabawa, poprzez którą dziecko niesłyszące uczy się ważnych dla życia umiejętności, przyswaja ważne dla wielu sytuacji nawyki, wyzwala oryginalną twórczość, dzięki której ma niewątpliwie osiągnięcia w zajęciach plastycznych, technicznych, sportowych. Zdobywany sukces, z którym łączy się aprobata społeczna i uznanie rówieśników, jest istotnym warunkiem prawidłowego rozwoju osobowości. Zabawa dość wcześnie zapoznaje dziecko z regułami współżycia z innymi, uczy przestrzegać określonych norm i zasad, ćwiczy wytrwałość, wyzwala inicjatywę oraz wrażliwość. Dziecko niedosłyszące ma zniekształcony obraz siebie, zaburzoną samoocenę oraz opóźniony rozwój dojrzałości emocjonalno-społecznej. To, jak poradzi sobie w kontaktach interpersonalnych w późniejszym życiu, zależy od wielu czynników. Ogromne znaczenie mają postawy, jakie prezentują rodzice, a także środowisko, w jakim dziecko wzrastało. Bardzo ważna jest też wyrozumiałość dla trudności tych dzieci zarówno ze strony rodziców, jak i nauczycieli.