Jak samemu zaoszczędzić na emeryturę. Poznaj konta emerytalne

Kaśka Borek

Pracujesz na tak zwanej umowie śmieciowej? Zostało Ci do emerytury około 30-40 lat? To musisz wiedzieć, że Twoja średnia emerytura może wynieść tylko 25- 35 procent ostatniej pensji! Da się to zmienić.

Przed nami kolejna reforma emerytalna. Nie wiadomo jeszcze, kiedy dojdzie do obniżenia wieku emerytalnego i na jakich zasadach. Są jednak ważne sprawy, o których trzeba wiedzieć już teraz. A jeśli uważasz, że emerytura to dla Ciebie jeszcze bardzo odległa przyszłość, to... tym bardziej powinieneś przeczytać nasz poradnik!

Emerytury są niskie. A będą niższe

Niestety, taka jest prawda, której nie są w stanie zmienić kolejne reformy, bo wynika to z dwóch czynników. Po pierwsze, niżu demograficznego (a to osoby pracujące zarabiają na świadczenia emerytów). Po drugie, rosnącej średniej długości życia (uzbierany kapitał ze składek dzieli się na więcej lat).

Już od dawna nie ma wątpliwości, że tak zwana stopa zastąpienia nowych emerytur (czyli ich relacja do ostatniego wynagrodzenia osób przechodzących na to świadczenie) ulegnie zmniejszeniu. Obecni 40- i 50-latkowie mogą dostawać z ZUS-u połowę swojej obecnej pensji. Jeszcze gorsza przyszłość czeka urodzonych między rokiem 1980 a 1994. Zdaniem ekspertów mogą dostawać zaledwie 25- 35 procent...

W najgorszej sytuacji będą tradycyjnie kobiety (żyją dłużej, a pracują krócej, więc mniej uzbierają składek emerytalnych) oraz osoby pracujące na śmieciówkach. Te bardzo popularne umowy cywilnoprawne oznaczają śmieciowe emerytury.

Możesz to zmienić

Niezależnie od tego, jaki będą miały kształt kolejne reformy emerytalne, eksperci (i z prawa, i z lewa) są zgodni, że kto chce zapewnić sobie odpowiedni poziom życia na emeryturze, powinien zastanowić się nad dodatkową formą oszczędzania na nią.
Tu nie chodzi o wielkie kwoty - kluczowa jest systematyczność. Tu nie trzeba szukać na własną rękę - istnieją specjalne rozwiązania. To tak zwany trzeci filar (obok ZUS i OFE).
Składają się na niego m.in. Pracownicze Programy Emerytalne (PPE; organizują je pracodawcy) oraz dwie inne, wsparte zachętami podatkowymi, formy indywidualnego dobrowolnego oszczędzania kapitału:

• Indywidualne Konta Emerytalne (w skrócie zwane IKE),
• Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE).

IKE

To najchętniej wybierany produkt dodatkowego zabezpieczenia emerytalnego.

1. Prawo do dokonywania wpłat na IKE przysługuje każdemu Kowalskiemu czy Nowakowi, który ukończył 18 lat (lub 16 lat, jeśli jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę).

2. Każdy z nas musi mieć własne, odrębne konto. Czyli nie da się gromadzić oszczędności wspólnie, na przykład z małżonkiem czy dzieckiem.

Można jednak wskazać osobę (lub kilka), której zostaną wypłacone pieniądze po śmierci oszczędzającego. Gdy nie jest wyznaczona, przypadają spadkobiercom lub najbliższej rodzinie, gdy IKE w formie umowy ubezpieczenia na życie prowadzi zakład ubezpieczeń.
Oszczędności dziedziczone są w całości. Nie ma podatku od spadków i darowizn ani podatku od dochodów kapitałowych.

3. Na IKE można co roku wpłacić (za jednym razem lub w ratach) maksymalnie 300 proc. prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

4. Wypłata z zachowaniem korzyści podatkowych następuje wyłącznie na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55. roku życia.

Aby skorzystać ze zwolnienia podatkowego, obok spełnienia warunku wieku, trzeba również spełnić jeden z warunków:

• dokonywać wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych, lub
• dokonać wpłaty ponad połowy wartości wszystkich wpłat na IKE nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty.

Uwaga! W każdym czasie możemy zakończyć oszczędzanie i wycofać zgromadzone na koncie oszczędności (w całości lub części). Ale wiąże się to z ewentualną koniecznością zapłacenia 19 proc. podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatek Belki, jak w przypadku innych lokat).

5. Moment wypłaty zgromadzonych pieniędzy zależy od nas. Do naszej decyzji (albo osoby uprawnionej, w przypadku śmierci oszczędzającego) pozostawiono wybór formy wypłaty (jednorazowa czy w ratach).

IKZE

W dużej mierze oparte są na rozwiązaniach IKE. Zasadnicza różnica dotyczy opodatkowania. W IKZE zastosowano preferencję podatkową polegającą na odliczaniu od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych wpłat na to konto.

1. Może je założyć osoba, która ukończyła 16 lat.

2. Na jednym koncie gromadzić oszczędności może wyłącznie jeden oszczędzający.

3. Roczny limit wpłat nie może przekroczyć kwoty odpowiadającej 1,2 krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok.

Uwaga! Wyjątek dotyczy osób małoletnich. Mogą dokonywać wpłat na IKZE (jak również na IKE) tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskały dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę i tylko do wysokości tych dochodów.

4. Pieniądze wpłacone na IKZE w danym roku można odliczyć od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych za ten rok i pomniejszać należny podatek.

6. Oszczędzając, również mamy możliwość dopasowania częstotliwości i wysokości wpłat w ramach limitu do swoich potrzeb i możliwości finansowych (np. miesięcznie albo raz w roku).

7. Wypłaty z IKZE są opodatkowane (stawka 10 proc.).

8. Oszczędności są dziedziczone w całości. Nie są obciążone podatkiem od spadku i darowizn. Dziedziczący muszą zapłacić jednak 10 proc. podatku dochodowego.

9. Wypłata z zachowaniem korzyści podatkowych (zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych) następuje (w ratach lub jednorazowo), wyłącznie:

• na wniosek oszczędzającego, po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat oraz pod warunkiem dokonywania wpłat na IKZE co najmniej w 5 latach kalendarzowych,
• w przypadku śmierci oszczędzającego - na wniosek osoby uprawnionej.

W każdym momencie oszczędzający może też zwrócić się z wnioskiem o zwrot środków zgromadzonych na IKZE (całości, nie można wycofać części). Zwrot podlega jednak wyższemu opodatkowaniu (stawki według skali podatkowej).

Gdzie założysz te konta

Można je założyć podpisując umowę z:

• funduszem inwestycyjnym,
• podmiotem prowadzącym działalność maklerską o świadczenie usług polegających na wykonywaniu zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych i prowadzenie rachunku papierów wartościowych oraz rachunku pieniężnego,
• zakładem ubezpieczeń na życie - w formie umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,
• bankiem - w formie rachunku,
• dobrowolnym funduszem emerytalnym.

Co wybrać

Wybór sposobu oszczędzania powinien zależeć przede wszystkim od tego, ile:

• możemy odkładać, na przykład w każdym miesiącu - bo przy inwestycjach są minimalne kwoty,
• mamy lat - bo inaczej powinna wyglądać struktura oszczędności 30-latka, a inaczej osoby dobiegającej do sześćdziesiątki.

Gdy do emerytury zostało nam wiele lat, może pozwolić sobie na ofensywne inwestycje (jak na przykład akcje czy agresywne fundusze inwestycyjne). Regularnie sprawdzajmy jednak emerytalny portfel inwestycyjny. Tym częściej, im więcej w nim ryzykownych rozwiązań. Pozwala to nie tylko ustrzec się dużych strat (poprzez zmianę podziału posiadanych środków), ale daje również szansę na zwiększenie stopy zwrotu (poprzez zwiększenie zaangażowania na wybranym rynku).

Gdy mamy przed sobą niewiele lat pracy, warto skupić się raczej na utrzymaniu wartości posiadanych pieniędzy i pokonaniu zżerającej je inflacji. Generalnie można przyjąć zasadę, że im bliżej przejścia na emeryturę, tym oszczędności powinny być lokowane w coraz bardziej bezpiecznych produkty. W praktyce oznacza to na przykład stopniową zamianę funduszy akcji na pieniężne i gotówkowe lub depozyty bankowe.

Pamiętajmy też o dywersyfikacji. Czyli zasadzie jednoczesnego oszczędzania lub inwestowania na kilka sposobów. Wtedy możemy nadrobić straty lub pomnożyć zyski.

Oszczędzanie musi być jednak systematyczne. Bez tego nawet przy wyższych stopach zwrotu efekt będzie marny.

Limity wpłat w 2016 roku

Minister pracy i polityki społecznej ogłosił nowe limity wpłat, obowiązujące w 2016 roku dla produktów umożliwiających oszczędzanie na prywatną emeryturę w ramach tzw. III filara systemu emerytalnego. W 2016 roku na Indywidualnych Kontach Emerytalnych (IKE), Indywidualnych Kontach Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) oraz w ramach składki dodatkowej w Pracowniczych Programach Emerytalnych (PPE) będziemy mogli oszczędzić więcej na swoją przyszłość niż w latach poprzednich.
- Roczny limit wpłat na IKE w 2016 roku wzrósł o 288 zł w porównaniu z rokiem 2015 i wynosi obecnie 12.165 zł - mówi Jacek Treumann z Legg Mason TFI SA. - W 2016 roku możemy również wpłacić więcej środków na Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego. Łączna kwota wpłat na IKZE może wynieść 4.866 zł. W ubiegłym roku było to 4.750,8 zł.

Oznacza to, że - przy założeniu wykorzystania pełnego limitu wpłat na IKZE w 2016 r. (4.866 zł) - będziemy mogli zaoszczędzić w ramach ulgi podatkowej w rozliczeniu podatku PIT za ten rok:

• 875,88 zł (opodatkowanie 18 proc.),
• 924,54 zł (19 proc.),
• 1.557,12 zł (32 proc.).

Największy wzrost limitu odnotował Pracowniczy Program Emerytalny. W 2016 roku maksymalna kwota składek, które można dodatkowo wpłacić na swoje PPE (oprócz wpłat podstawowych pracodawcy) wzrosła o 432 zł i wynosi 18.247,5 zł w skali roku. Czyli 1.520,62 zł miesięcznie.

Podstawa prawna

Funkcjonowanie pracowniczych programów emerytalnych (PPE) reguluje ustawa z 20.04.2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 710 ze zm.).

Podstawą prawną prowadzenia IKZE i IKE jest ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz. U. z 2014 r., poz. 1147).