Jaskra podstępnie odbiera wzrok. Jak się bronić?
O profilaktyce jaskry i leczeniu w przebiegu choroby rozmawiamy z ordynatorem Kliniki Okulistyki Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach doktor nauk medycznych Magdaleną Gieradą i doktor Iwoną Namirską-Zigouras.
Luiza Buras-Sokół: - Szacuje się, że w Polsce około 800 tysięcy osób może cierpieć na jaskrę, a połowa z nich nie wie o swojej chorobie.
Dr n. med. Magdalena Gierada: - Jaskra to choroba, która w większości przypadków w początkowym okresie przebiega bezobjawowo, natomiast nieleczona może prowadzić do trwałych i nieraz bardzo głębokich ubytków w widzeniu. Obok zaćmy i zwyrodnienia plamki żółtej, jest jedną z trzech najczęstszych przyczyn ślepoty na świecie, główną wśród przyczyn nieodwracalnych. Pacjenci często nie są świadomi swojej choroby, dopóki nie dowiedzą się o niej podczas rutynowej wizyty u lekarza lub wspomniane ubytki nie zaburzają ich widzenia. Niejednokrotnie zgłaszają się do leczenia w momencie, gdy tak naprawdę jest na nie za późno. Wtedy jedyne, co możemy zrobić, to zahamować dalszy postęp choroby. Jaskra jest łatwa do wykrycia podczas standardowego badania okulistycznego, ale rzecz w tym, że pacjent musi się do tego okulisty zgłosić.
Czy jest jakaś grupa szczególnie narażona na występowanie tej choroby?
Na jaskrę zachorować może każdy – dziecko, osoba młoda, dorosła i starsza, jednak zwiększona zapadalność występuje u pacjentów po 35. roku życia. Do czynników ryzyka należą też między innymi podwyższony poziom ciśnienia wewnątrzgałkowego, krótkowzroczność, zaburzenia gospodarki tłuszczowej ale także niskie ciśnienie tętnicze, migreny oraz cukrzyca. Bardzo istotną rolę odgrywa też czynnik dziedziczny. Według danych statystycznych w pierwszej linii pokrewieństwa zachorowanie na jaskrę jest 8-10 razy częstsze niż w innej populacji.
Czy mając wiedzę, że znajdujemy się w grupie ryzyka, możemy w jakiś sposób powstrzymać rozwój choroby?
Jaskra wcześnie rozpoznana wcale nie musi prowadzić do pogorszenia widzenia. Można zachować użyteczną ostrość wzroku pod warunkiem, że diagnoza zostanie postawiona w porę i wdroży się skuteczne leczenie. Sama istota choroby polega na tym, że dochodzi do zaniku włókien nerwu wzrokowego i jest to zmiana nieodwracalna powodująca stopniowe zawężenie pola widzenia do ślepoty włącznie.
Ważne są zatem systematyczne badania.
Osoby około 40 roku życia powinny się im poddawać raz na 2 lata, natomiast osoby z grupy podwyższonego ryzyka zachorowania, szczególnie te z obciążeniami genetycznymi, powinny raz do roku wykonywać pełną diagnostykę w kierunku jaskry.
A co jeśli stanie się to najgorsze i jaskra jest już w stadium zaawansowanym?
Jedyne, co możemy zrobić, to zatrzymać rozwój choroby. Nigdy nie wrócimy do stanu wyjściowego. Leczenie jaskry zaczyna się od farmakologii, stosuje się krople. Następnie w niektórych przypadkach zalecana jest laseroterapia, a w ostateczności, gdy wszystkie inne działania zawodzą, przeprowadzamy zabiegi operacyjne mające na celu trwałe obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego.
Jakie niepokojące sygnały zwiastujące jaskrę powinny zwrócić naszą uwagę?
Istnieją dwie główne grupy jaskry – jaskra zamykającego się kąta przesączania daje zazwyczaj dolegliwości bólowe i okresowe zaburzenia widzenia pod postacią zamazania widzenia określane jako obraz „kół tęczowych” wokół źródeł światła , oraz jaskra prosta, otwartego kąta która często może nie dawać absolutnie żadnych objawów poza tym, że będą pojawiać się ubytki w polu widzenia, które jednak nie przez każdego pacjenta są od razu zauważane.
Jaką drogę przebywa pacjent, u którego występuje podejrzenie jaskry?
Dr Iwona Namirska-Zigouras: - Podstawą jest diagnostyka z całym szeregiem badań – ostrość wzroku, ciśnienie wewnątrzgałkowe, pole widzenia, analiza tarczy nerwu wzrokowego, pachymetria czyli pomiar grubości rogówki. Często jest tak, że u pacjentów z grubą rogówką z racji takiej budowy oka występuje zawyżone ciśnienie wewnątrzgałkowe. W diagnostyce ważna jest także kwestia, z jakim rodzajem jaskry mamy do czynienia, czyli ocena kąta przesączania. W tym celu wykonuje się gonioskopię. Tego typu badania można wykonać w każdym gabinecie okulistycznym.
Jaką pomocą służy chorym na jaskrę Klinika Okulistyki Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach?
Na nasz oddział trafiają pacjenci, w przypadku których terapia farmakologiczna okazała się nieskuteczna. Jeżeli jaskra postępuje pomimo leczenia zachowawczego, pole widzenia się pogarsza, pacjent traci wzrok, wtedy powinien być skierowany do szpitala. W pierwszej kolejności zalecane są zabiegi laserowe. Jeżeli to nie pomoże, kolejnym etapem jest zabieg operacyjny, który, co należy podkreślić, może jedynie zahamować postęp choroby, ale nie odwróci jej skutków.