Koniec pańszczyzny, czyli jak austriacki rząd doprowadził do ruiny dwory, cz. II

Od lat 40 XIX wieku austriacki zaborca skutecznie wbijał klin pomiędzy szlachtę a chłopów. Działo się tak w całej Galicji, w tym również na Ziemi Limanowskiej, gdzie majątki ziemiańskie i dwory mocno odczuły skutki zniesienia pańszczyzny.

Oczywiście nieuzasadnionym uproszczeniem byłoby sprowadzić antagonizm chłopsko-ziemiański wyłącznie do austriackich knowań, niemniej jednak bezsprzecznym jest, że zaborca konsekwentnie walczył z polską szlachtą. Świadczyć o tym może nie tylko wspieranie chłopów, ale również inspirowanie środowisk dążących do stworzenia ukraińskiego ruchu narodowego. Nie wchodząc dalej w kwestie ukraińsko-polskie zatrzymam się w dalszej części na samych chłopach.

Zniesienie pańszczyzny i pozbawienie opieki chłopów

Sięgnięcie po argument zniesienia powinności włościańskiej względem pana miało dla władz w Wiedniu podwójną korzyść. Z jednej strony wytrąciło ono argumenty polskiej szlachcie, której światlejszy element dążył do zniesienia pańszczyzny, z drugiej zaś zaborca zaskarbił sobie wdzięczność chłopów, ponieważ „wolność” zyskali nie z rąk szlachty, której służyli, a od austriackich władz zaborczych.

Był to krok milowy, jeśli idzie o budowę „cysorskiej” tożsamości galicyjskiego chłopa. 15 maja 1848 roku zniesiono pańszczyznę i wszystkie powinności, jakie ówczesne prawo nakładało na chłopa względem pana. Likwidacja feudalizmu, chociaż dziejowo nieunikniona, została jednak przeprowadzona w możliwie najgorszy sposób. Chłopi nie tylko nie uzyskali żadnej ziemi na własny użytek, ale jeszcze stracili wszelką ochronę socjalną, jaka była im gwarantowana ze strony właścicieli ziemskich. Wszak szlachcic, któremu zależało na tym, żeby jego poddani byli zdrowi i zdolni do pracy, musiał im zapewnić minimalną opiekę medyczną, wikt i dach nad głową. Ustawa wprowadzona przez Franciszka Stadiona w imieniu austriackiego cesarza, pozbawiła mieszkańców wsi wszelkiej ochrony.