Fot. Andrzej Gębarowski W równinnej, północnej części województwa łódzkiego napotkamy typowe dla Mazowsza krajobrazy
Kontynuujemy serię artykułów i wywiadów, opisujących różne aspekty bioróżnorodności województwa łódzkiego. Prezentujemy to, co wyróżnia nasze województwo pod względem bogactwa przyrody: świata roślin, zwierząt, wód i krajobrazu.
Obszar województwa łódzkiego, kojarzący się z równinami, jest jednak zróżnicowany pod względem rzeźby terenu. Niziny zajmują wprawdzie przeważającą część Łódzkiego, ale są one przedzielone dolinami mniejszych i większych rzek, z Pilicą i Wartą na czele. Z krajobrazu typowo nizinnego wyróżniają się Wzniesienia Łódzkie w centrum, Wyżyna Wieluńska na południu i Pasmo Przedborsko-Małogoskie na wschodzie.
Największe kompleksy leśne tworzą lasy nad Pilicą i wokół Bolimowa. Warto też wspomnieć o Lesie Łagiewnickim, który jest lasem miejskim, jednym z największych w Europie. Dominują lasy iglaste, głównie sosnowe.
Parki krajobrazowe
Najlepiej zachowane i najcenniejsze fragmenty naturalnego środowiska naszego regionu chronione są w parkach krajobrazowych. Jest ich w sumie siedem, zajmują (w granicach Łódzkiego) ponad 100 tysięcy hektarów, zaś ich otuliny ponad 79 tysięcy hektarów, co stanowi łącznie około 10 procent powierzchni województwa łódzkiego. W 2013 roku parki te połączone zostały w Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Łódzkiego. Tworzą go następujące parki:
Bolimowski Park Krajobrazowy, utworzony ze względu na bogactwo przyrody oraz walory krajobrazowe i kulturowe; stanowi on pozostałość pierwotnych puszcz, których pamiątką są rozlegle Lasy Bolimowskie. Atrakcją przyrodniczą parku jest rzeka Rawka, płynąca tutaj w naturalnym korycie, z brzegami porośniętymi bogatą roślinnością, z bogactwem żyjących tu zwierząt.
Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich, o krajobrazie ukształtowanym przez lądolód skandynawski, z licznymi głazami narzutowymi, parowami, z bogatą florą i fauną. Jedną z atrakcji parku jest rezerwat Parowy Janinowskie. Parowy powstały na skutek erozji ziem uprawnych; ich łączna długość wnosi ponad dwa kilometry, zaś ich głębokość dochodzi do 8 metrów. Dnem parowów poprowadzono ścieżki dla turystów.
Przedborski Park Krajobrazowy, obejmujący piękny pod względem krajobrazowym fragment Pasma Przedborsko-Małogoskiego na przedpolu Gór Świętokrzyskich. Krajobraz tego parku stanowi mozaikę struktur wyżynnych i nizinnych, gdzie doliny rzeczne przeplatają się z obszarami pól, łąk i lasów, ponad którymi wznoszą się łagodne wzgórza. Wyżynne cechy parku związane są ze wzgórzami, z których jedno jest zbudowane z wapieni górnojurajskich (kulminacja Góry Bukowej, 335 m n.p.m.), drugie - z piaskowców górnokredowych (z sięgającą 346 m n.p.m. Górą Fajna Ryba, która jest najwyższym wzniesieniem województwa łódzkiego - czytaj poniżej).
Sulejowski Park Krajobrazowy - walory parku tworzą przede wszystkim: naturalny krajobraz rzeczny, zwłaszcza środkowego odcinka Pilicy między Przedborzem i Sulejowem, oraz krajobrazy zalewowych dolin rzek Luciąży i Czarnej Malenieckiej. Cenne są również obiekty przyrody nieożywionej parku, a wśród nich m.in. Bąkowa Góra (na pograniczu Nizin Środkowopolskich i Wyżyny Małopolskiej), wysokie krawędzie doliny Pilicy (np. w Barkowicach i Sulejowie) oraz najcenniejszy w Polsce Środkowej rezerwat krajobrazowo-wodny „Niebieskie Źródła” ze słynnymi wywierzyskami.
Spalski Park Krajobrazowy, chroniący dolinę rzeki Pilicy wraz z najbardziej cennymi przyrodniczo terenami przyległymi. Na tle równinnego krajobrazu Polski Środkowej dolina Pilicy wyróżnia się malowniczością: rzeka płynie tutaj naturalnym korytem, miejscami meandrując. Liczne wysepki, mielizny i starorzecza stwarzają dobre warunki siedliskowe dla wielu gatunków roślin i zwierząt. Najbardziej atrakcyjny krajobrazowo jest odcinek rzeki w okolicach Inowłodza. Z krawędzi wysoczyzny rozpościera się rozległy widok na dolinę i zwarte kompleksy leśne Puszczy Pilickiej.
Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki, położony w dorzeczu Warty i jej dopływów;właśnie rzeki są najbardziej charakterystycznym elementem krajobrazu tego parku. Szczególnie malowniczo prezentują się przełomowe odcinki doliny Warty, gdzie wysokości względne stoków dochodzą do 45 m, zaś na powierzchni ukazują się skały wapienne. Piękne krajobrazy można oglądać ze skarpy warciańskiej od Belenia do Strońska oraz w okolicach Konopnicy, Strobina, Majaczewic i Strumian.
Załęczański Park Krajobrazowy - główną atrakcją parku są występujące na jego obszarze zjawiska krasowe i formy rzeźby krasowej, takie jak jaskinie, studnie, kotły i leje krasowe. Warto tu m.in. zwiedzić rezerwat geologiczny Węże, chroniący wapienny ostaniec Górę Zelce. Jest to najdalej na północ wysunięty fragment skalnego krajobrazu Jury Polskiej, z systemem dziesięciu jaskiń krasowych.
Pomnikowe drzewa i aleje
W województwie łódzkim znajduje się kilka tysięcy pomników przyrody. Z drzew pomnikowych najliczniejszą grupę stanowią: dęby, lipy, klony, jesiony i wiązy. Najmniej liczne są cisy i gatunki egzotyczne: tulipanowce, miłorzęby, cyprysiki. Najstarszą i najokazalszą lipą Łódzkiego jest lipa drobnolistna we wsi Dziadkowice w gminie Szadek. Drzewo to rośnie w pobliżu dworku, na skraju pozostałości starego parku dworskiego i mimo odłamania jednego konaru posiada obwód przekraczający 9 metrów. Z kolei we wsi Odrowąż koło Wielgomłynów w dworskim parku rośnie cis, którego wiek ocenia się na 1100 - 1200 lat. Był jednym z pierwszych drzew objętych ochrona pomnikowa na terenie naszego województwa (lata 30. XX wieku). Nie mniej ciekawa, a być może starsza, jest grupa cisów z Woli Wiązowej w gminie Rusiec. Drzewa tam rosnące maja obwody od 135 do 260 cm i być może należą do najstarszych w Polsce okazów.
Warto także zobaczyć dąb Jarosław w Byszewach, związany z postacią Jarosława Iwaszkiewicza. Z kolei w Parku Krajobrazowym Międzyrzecza Waty i Widawki w Strońsku rośnie potężny jesion, do którego wiedzie zabytkowa lipowa aleja.
Pomnikami przyrody są bowiem nie tylko pojedyncze drzewa, ale także aleje drzew. Aleje pomnikowe wiodące od pałacu w Nieborowie do Arkadii oraz do Bolimowa składają się z wielu wiekowych lip. Z kolei aleja złożona z klonów srebrzystych rozciąga się wzdłuż północnej granicy Lasu Łagiewnickiego tuż przy granicy Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich.
Góry Łódzkiego
Nasze województwo obejmuje w większości tereny nizinne i z pewnością nikomu nie skojarzy się z górami. A jednak są u nas góry, a przynajmniej wzgórza; niektóre z nich są bardzo malownicze.
Góra Fajna Ryba jest najwyższym naturalnym wzniesieniem województwa łódzkiego, położonym w gminie Przedbórz, w obrębie Przedborskiego Parku Krajobrazowego. U stóp wzniesienia leży miejscowość Góry Mokre. W 1945 r. Fajna Ryba stanowiła fragment pasma umocnień niemieckich mających stawić czoło nacierającej Armii Czerwonej, czego pamiątką są zachowane do dziś fragmenty okopów.
Innym znanym wzgórzem w obrębie Przedborskiego Parku Krajobrazowego jest wapienna Góra Bukowa, (335 m n.p.m.), porośnięta pięknym bukowym starodrzewem.
Najwyższym sztucznym wzniesieniem województwa jest usypane zwałowisko zewnętrzne Kopalni Węgla Brunatnego „Bełchatów” - Góra Kamieńsk, która jest o 39 metrów wyższa (386 m n.p.m.) od Fajnej Ryby. Na północno-wschodnim stoku góry znajduje się ośrodek sportu i rekreacji, wyposażony w sztucznie naśnieżaną i oświetloną trasę narciarską. Na samym szczycie funkcjonuje elektrownia wiatrowa.
Za najbardziej malownicze wzniesienie Łódzkiego można uznać Górę Świętej Genowefy, o wysokości 200 m n.p.m. Leży na zachód od wsi Bobrowniki w gminie Działoszyn. Stanowi wysoki, skalisty pagór meandrowy wznoszący się 25-metrową, stromą ścianą ponad dolinę Warty. W obrębie Góry Świętej Genowefy znajduje się największa skała wapienna na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego, przypominająca swoim kształtem ludzką czaszkę. Ze szczytu rozciąga się piękny widok na położoną po przeciwnej stronie rzeki Górę Wapiennik. Niegdyś oba wzgórza stanowiły całość, jednak wody odpływające przed tysiącami lat z topniejącego lądolodu przebiły tu charakterystyczną bramę skalną.
Najwyższym punktem Parku Krajobrazowego Wzniesień Łódzkich jest wzgórze Radary, leżące na wysokości 284 m n.p., obok wsi Dąbrowa. Na jego szczycie znajduje się telewizyjna stacja przekaźnikowa, ale wzgórze wzięło swoją nazwę od stacjonującej tam niegdyś radzieckiej jednostki wojskowej.
"Bioróżnorodność województwa łódzkiego naszym wspólnym skarbem, który należy chronić. Projekt edukacyjny obejmujący faunę i florę naszego regionu”.
Projekt został dofinansowany ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Łodzi.
Koszt całkowity projektu 78.500 zł netto, kwota dotacji 68.000 zł netto.