Krakowski Oddział IPN i „Dziennik Polski” przypominają. Narzędzie reżimu. Dekret PKWN

31 sierpnia 1944 r. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego wydaje dekret „o wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw oraz dla zdrajców Narodu Polskiego”.

To tzw. „narzędzie sprawiedliwości” posłużyło komunistom do uwierzytelniania i legitymizowania ich władzy w oczach opinii publicznej. Jednakże na podstawie dekretu sierpniowego skazywano nie tylko zbrodniarzy wojennych i kolaborantów, ale także polskich patriotów uznanych za wrogów reżimu. Ten akt prawny, wielokrotnie nowelizowany, częściowo obowiązuje nadal i jest podstawą ścigania zbrodni.

Zapowiedź rozliczenia

Niemcy w traktowaniu ludności na ziemiach okupowanych łamali zasady konwencji haskiej i popełniali masowe zbrodnie wojenne. Funkcjonariusze III Rzeszy realizowali politykę planowej eksterminacji grup ludności, stygmatyzowanych przez swoje pochodzenie rasowe. Dlatego Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie i Delegatura Rządu na Kraj informowały o tym opinię światową, prowadziły dokumentację tych czynów i podejmowały starania na rzecz ich penalizacji. Pierwszy wewnętrzny akt prawny mający po zakończeniu wojny posłużyć do osądzenia zbrodniarzy to wydany 30 marca 1943 r. dekret prezydenta RP o odpowiedzialności karnej za zbrodnie wojenne.

Ogłoszenie tego dekretu było wielkim osiągnięciem polskich władz na uchodźstwie. Rozliczenie niemieckich sprawców znalazło się również w zainteresowaniu wielkich mocarstw. Wkrótce alianci porozumieli się w sprawie ich ukarania. 30 października 1943 r. Związek Sowiecki, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Republika Chińska podpisały Deklarację Moskiewską. Zawierała ona uzgodnienia na temat wydawania przestępców wojennych krajom, na terenie których popełnili swoje czyny, aby mogły one ich osądzić.