Kto najdłużej rządził Rzeszowem? Krogulski? Jabłoński? Ferenc? Stworzenie rankingu najdłużej panujących włodarzy nie jest łatwe

Gdyby prezydent Tadeusz Ferenc dotrwał do końca kadencji w 2023 roku, byłby niewątpliwie najdłużej piastującym swoje stanowisko włodarzem miasta w samorządowej historii Rzeszowa. Jego niespodziewana rezygnacja z funkcji w lutym tego roku sprawiła jednak, że musi ustąpić pierwszeństwa jednemu ze swoich poprzedników. Ciekawostką jest fakt, że różnice w długości rządów trzech spośród zasiadających w ratuszu burmistrzów i prezydentów są minimalne, wynoszą zaledwie kilka miesięcy.

Powszechnie przyjęty poczet naczelników, burmistrzów i prezydentów Rzeszowa obejmuje okres od początku tzw. autonomii galicyjskiej w 1867 roku. W zestawieniach nie ujmuje się zazwyczaj wcześniejszych szefów rad miejskich pełniących swe funkcje z nadania właścicieli miasta, a później władz zaborczych.

Początki samorządu

Jeszcze w sierpniu 1866 roku przyjęta została ustawa gminna, zgodnie z którą zwierzchność miasta mieli tworzyć wybrani spośród radnych: naczelnik miasta, jego zastępca i trzech asesorów. W lutym 1867 roku odbyły się w Rzeszowie pierwsze wybory samorządowe. Mocno odbiegały one od obecnych głosowań. Faktyczne, czynne prawo wyborcze miało jedynie około 10 procent mieszkańców płacących podatki bezpośrednie lub posiadających odpowiednie wykształcenie. Głosowano w trzech kołach, z których każde wybierało po 10 radnych i 5 zastępców.

Pierwsze posiedzenie nowo wybranej rady miejskiej odbyło się 25 lutego 1867 roku. W skład trzydziestoosobowej rady wchodzili kupcy, prawnicy, lekarze, nauczyciele, urzędnicy, właściciele nieruchomości i jeden duchowny - gimnazjalny katecheta ks. Feliks Dymnicki. Pierwszym, historycznym naczelnikiem wchodzącego w erę ograniczonej jeszcze samorządności Rzeszowa został notariusz Jan Pogonowski, zaś jego zastępcą znany kupiec Edward Praschill.

Pogonowski nie utrzymał się długo na stanowisku naczelnika. Tylko w pierwszym roku urzędowania trzykrotnie składał rezygnację, za każdym razem odrzucaną przez radnych. Ostatecznie ustąpił w październiku 1868 roku, motywując to oficjalnie obowiązkami rodzinnymi i zawodowymi (mimo naczelnikowskiej pensji wynoszącej 800 złotych reńskich rocznie nie zaprzestał pracy jako notariusz). Skądinąd wiadomo, że na jego decyzje wpływ miały tarcia w radzie miejskiej i problemy z podległymi mu urzędnikami. Pogonowski na krótko wrócił na stanowisko w marcu 1890 roku, rezygnując z niego jednak w lecie następnego roku.

Od 1867 do 1896 roku funkcję włodarza miasta piastowało 9 osób. Najczęściej były to krótkie kadencje, nie przekraczające kilku lat. Między grudniem 1891 roku a styczniem 1893 roku z powodu konfliktów w radzie miasta i jej faktycznego paraliżu, Rzeszowem kierował komisarz Edward Brunicki. Najdłużej na stanowisku naczelnika w II połowie XIX wieku wytrzymał lekarz Ambroży Towarnicki - 11 lat (1870-73 i 1874-82), w pewnym okresie łączący tę funkcję z posłowaniem do galicyjskiego Sejmu Krajowego we Lwowie i wiedeńskiej Rady Państwa.