Lupus, czyli choroba pełna tajemnic

Katarzyna Kojzar

Dziś w naszym słowniku litera „L” - czyli lupus, inaczej nazywany toczniem rumieniowatym układowym. To choroba, którą trudno jest zdiagnozować. Nie da się jej wyleczyć. Najczęściej wykrywa się ją u kobiet.

Nie wiadomo, skąd się bierze. Nie ma na niego odpowiedniego leku. Z czasem atakuje kolejne narządy. W przebiegu tej choroby układ odpornościowy nie chroni, a atakuje organizm. I nikt nie wie dlaczego, ani jak sobie z tym poradzić. Lupus, czyli inaczej toczeń rumieniowaty układowy, to jedna z największych medycznych zagadek. Powoduje uszkodzenia skóry, stawów, nerek, płuc, serca.

Można ustalić kilka punktów, które są wiadome: przy rozpoznaniu pod uwagę bierze się czynniki genetyczne, hormonalne (dlatego choruje więcej kobiet w okresie rozrodczym), środowiskowe (np. przewlekłe zakażenia wirusami Epstaina Barr, czy retrowirusami) oraz zaburzenia immunologiczne. Wiadomo także, że występuje u 40-50 osób na każde 100 tysięcy. Kobiety chorują 10-krotnie częściej niż mężczyźni.

Pewne jest także to, że ponad połowa zachorowań występuje w stosunkowo młodym wieku - najczęściej po 20. roku życia. Często diagnoza jest trudna, bo toczeń może dawać objawy innych chorób.

Zaostrzenie objawów tocznia może występować pod wpływem zbyt dużego narażenia na promienie słoneczne. Istnieją także teorie, że symptomy mogą się nasilać poprzez długotrwałe zażywanie leków przeciwarytmicznych, a także hormonalnych środków antykoncepcyjnych. Często objawy się nasilają pod wpływem stresu.

Chorobę można podzielić na: toczeń rumieniowaty skórny (zewnętrzny, atakujący skórę) oraz toczeń rumieniowaty układowy, czyli taki, w którym organizm zaczyna uszkadzać kolejne narządy.

Objawy tocznia

Ocenia się, że u około 60 proc. chorych na toczeń dochodzi do zmian skórnych. Przybierają one postać rumienia na twarzy w kształcie zbliżonym do motyla. Zaczerwienienie na skórze może także pojawić się na innych, odsłoniętych częściach ciała.

To nie jedyne objawy, które mogą nam dać znać, że mamy do czynienia z lupusem. U niektórych pojawia się także łysienie oraz ścieńczenie włosów.

U chorych występuje również ból stawów i opuchlizna. Czasami dochodzi do zapalenia stawów - szczególnie w palcach, nadgarstkach, dłoniach i kolanach.

U połowy pacjentów występuje tzw. objaw Raynauda, czyli nagły skurcz tętnic dłoni i palców, co prowadzi do ich oziębienia oraz zblednięcia.

Poza tymi symptomami mogą pojawić się inne, które nie sugerują bezpośrednio tocznia i mogą być mylące przy diagnozie.

Są to m.in.: przewlekłe zmęczenie, pojawianie się ranek w jamie ustnej, nerwowość, ból w klatce piersiowej podczas głębokiego oddychania, a także nadmierna wrażliwość na światło.

Kiedy choroba atakuje inne narządy, objawów zaczyna naturalnie przybywać. Możemy wymienić kilka przykładów:

• jeśli zaatakowany zostaje mózg i układ nerwowy, pojawiają się bóle głowy, zmiany osobowości, drgawki, zaburzenia wzroku, psychozy itd.;
• jeżeli zaatakowany zostaje przewód pokarmowy, występują nudności, wymioty i silne bóle brzucha;
• w przypadku zaatakowania serca, może pojawić się arytmia;
• jeśli toczeń atakuje płuca, pacjent ma problemy z oddychaniem i może odkrztuszać wydzielinę zmieszaną z krwią.

To tylko niektóre z przykładów. Tak naprawdę każdy pacjent jest inny i może tę chorobę przechodzić w zupełnie inny sposób.

Lekarze przestrzegają także, że osoby chorujące na toczeń są bardziej narażone na niewydolność nerek, miażdżycę, chorobę wieńcową. U większości pacjentów pojawiają się zmiany dotyczące układu ruchu i polegające na odczuwaniu ciągłego bólu - głównie w kolanach i rękach.

Rozpoznanie choroby

Choć jest to choroba trudna do zdiagnozowania, istnieje kilka podstawowych punktów, na które trzeba zwrócić uwagę.

Po pierwsze wykonuje się badania, mające wykryć obecność autoprzeciwciał - czyli przeciwciał skierowanych przeciwko własnym tkankom, podczas gdy normalnie przeciwciała są to cząsteczki, tworzone przez organizm do walki np. z substancjami obcymi, bakteriami, wirusami.

Sprawdza się, czy w organizmie znajdują się tzw. przeciwciała antyfosfolipidowe (APLA) i przeciwjądrowe (ANA).

Oprócz tego rozpoznanie tocznia przeprowadza się na podstawie jedenastu punktów opracowanych przez Amerykańskie Towarzystwo Reumatologiczne. Są to:

• zmiany skórne typu rumienia w kształcie motyla
• zmiany rumieniowo -bliznowaciejące na skórze
• nadwrażliwość na światło
• nadżerki w jamie ustnej
• zapalenie lub ból stawów
• zapalenie opłucnej, osierdzia
• zmiany w nerkach
• zaburzenia neuropsychiatryczne
• zaburzenia hematologiczne
• zaburzenia immunologiczne
• obecność przeciwciał przeciwjądrowych

Jeśli wystąpią przynajmniej cztery z tych objawów, można podejrzewać, że pacjent cierpi na toczeń.

Leczenie tocznia

Nie ma leczenia, które pozwala na pozbycie się lupusa. Można jedynie walczyć z objawami, dlatego leczenie jest dostosowane do każdego pacjenta oraz symptomów, które u niego występują.

Można stosować leki przeciwreumatyczne, modyfikujące przebieg choroby, które zmniejszają ryzyko zaostrzeń. Podaje się także środki zwykle stosowane przy malarii, czyli hydroksychlorochinę, która może hamować problemy ze stawami.

Leki immunosupresyjne podaje się w cięższych przypadkach. Modulują układ odpornościowy i są stosowane w celu zwalczania choroby i zapobiegania nawrotom objawów. W zależności od dawki mogą pojawić się efekty uboczne, jak otyłość, okrągła twarz, cukrzyca, zwiększenie apetytu, trudności z zasypianiem i osteoporoza.

Wiele osób musi zażywać również leki przeciwbólowe. Ból często zwalcza się opioidami - środkami, które, jeśli są długo stosowane, mogą być uzależniające.

Istnieje też kilka zasad, które powinny być przestrzegane przez pacjentów z lupusem. Dieta musi być zbilansowana, z jak najmniejszą ilością soli. Należy stosować ochronę przeciwsłoneczną oraz umiarkowaną aktywność fizyczną.

Korzystałam ze stron internetowych toczenforum.pl, portal.abczdrowie.pl, poradnikzdrowie.pl