Nie lekceważmy zaleceń Hipokratesa! Badania profilaktyczne ratują życie
„Lepiej zapobiegać niż leczyć” – stwierdził ponad 2400 lat temu słynny grecki lekarz Hipokrates. Jest uważany za „ojca medycyny”, ale także za prekursora profilaktyki zdrowotnej. Jego ponadczasowa myśl dziś wcielana jest w życie dzięki badaniom profilaktycznym. Dosłownie w życie. Dlatego warto z nich korzystać.
– Na badanie mammograficzne namówiła mnie sąsiadka – opowiada pani Anna, emerytka, nasza Czytelniczka. – Wcześniej wspomniałam jej, że zaniepokoił mnie guzek, który wyczułam w piersi. Sąsiadka o badaniach przeczytała w gazecie i nie odpuściła – musiałam pójść. Opiekuję się wnukami i jakoś trudno było znaleźć chwilę czasu, ale usłyszałam, że są sprawy ważne i ważniejsze. Kto wie, czy dzięki takiemu podejściu nie zawdzięczam sąsiadce życia. Okazało się, że to nowotwór we wczesnej fazie, do leczenia. Miałam więcej szczęścia niż kobiety, które spotkałam potem w Centrum Onkologii. Za późno trafiły pod opiekę specjalistów.
Wśród badań profilaktycznych są też prenatalne, oczywiście także ratujące życie. Dowodem na to są historie Olka Magiery i Kuby Barszczewicza, dziś kilkuletnich chłopców. Dzięki badaniom prenatalnym odkryto, że mają HLHS, wadę serca, z którą nie da się żyć. Mieli urodzić się z połową tego narządu. Po początkowym szoku rodzice chłopców zaczęli działać, trafili do kliniki w niemieckim Münster, specjalizującej się w najbardziej skomplikowanych wadach serca. Dziś obaj chłopcy mają się dobrze, rozwijają się mimo związanych z chorobą ograniczeń.
– Decydując się na badania prenatalne po prostu zwiększyłam szanse mojego synka na przeżycie – mówi Barbara Barszczewicz, mama Kuby.
Badanie fizykalne, szybkie i tanie testy
– Wykonywanie regularnych badań profilaktycznych jest obok zdrowego stylu życia (aktywności fizycznej, właściwej diety i unikania szkodliwych substancji) drugim koniecznym elementem dla uniknięcia poważnych powikłań różnorakich chorób – podkreśla dr Janusz Mielcarek, kardiolog. - Najczęściej badania te obejmują podstawowe badanie fizykalne wykonywane przez lekarza oraz szybkie i tanie testy laboratoryjne i obrazowe. Badania profilaktyczne wykonujemy regularnie pomimo braku objawów schorzenia, aby maksymalnie zwiększyć prawdopodobieństwo wykrycia choroby w jak najwcześniejszym jej stadium. Ukierunkowane są najczęściej na choroby onkologiczne, cukrzycę czy choroby sercowo-naczyniowe, będące najczęstszą przyczyną zgonów. Jeśli więc chcemy istotnie zwiększyć nasze szanse na długie życie w jak najlepszej formie, nie zapominajmy o badaniach profilaktycznych i zachęcajmy do nich naszych bliskich.
– Badania warto robić nie tylko po to, żeby dłużej żyć, ale także żeby żyć w większym komforcie. Komfort i jakość życia są tym, w
co warto zainwestować! – podkreśla z kolei Izabela Miłoszewska, dyrektor Wydziału Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Miasta Torunia.
Okazuje się, że o komfort swego życia wielu z nas jednak nie dba. Z badań przeprowadzonych przez firmę ARC Rynek i Opinia wynika, że aż 56 procent Polaków korzysta z porad lekarza tylko wtedy, gdy coś im dolega. Tyle samo przyznało, że po prostu nie lubi wizyt u lekarza. Trzeba też jednak pamiętać, że wiele osób zniechęcają do profilaktyki liczne problemy polskiego systemu ochrony zdrowia. Badania odwleka się. Wytłumaczenie zawsze się znajdzie. Na przykład takie, że głowa boli od niewyspania i zbyt długiego siedzenia przed komputerem, a żołądek – od zjedzenia czegoś niezdrowego, choćby któregoś z fast foodów. Tymczasem mogą to być – i często są – objawy poważnej choroby.
Zestawy badań dla pań i panów
Zasadą powinno być, że co najmniej raz w roku każdy powinien wykonać kilka badań profilaktycznych (w zależności od płci). To EKG, badanie tarczycy, próby wątrobowe, profil trzustkowy, PSA (badanie prostaty), USG piersi, morfologia i badanie moczu.
Ten podstawowy zestaw można i trzeba uzupełnić o badania profilaktyczne skierowane przeciw konkretnym chorobom i schorzeniom. Organizuje je Narodowy Fundusz Zdrowia oraz samorządy. Co jest aktualnie w ofercie?
To przede wszystkim zaproponowane przez rząd badanie Profilaktyka 40 Plus. Można z niego korzystać od 1 lipca.
– Epidemia koronawirusa wpłynęła na zmianę naszego stylu życia. Nagłe ograniczenie aktywności fizycznej oraz wzrost natężenia stresu spotęgowały ryzyko zachorowania na choroby cywilizacyjne. W tym czasie zauważyliśmy mniejszą liczbę przeprowadzonych badań, w porównaniu do poprzedniego roku, które umożliwiłyby wczesne wykrycie tych chorób, dlatego zdecydowaliśmy się na wprowadzenie programu badań profilaktycznych 40 Plus – wyjaśniał niedawno minister zdrowia Adam Niedzielski.
Kto może skorzystać z tych badań? Każdy, kto w roku ich przeprowadzenia ukończył lub ukończy 40 lat oraz wypełnił ankietę przez Internetowe Konto Pacjenta (IKP) lub przez infolinię: 22 735 39 53. W ciągu dwóch dni roboczych zgłaszającemu zostanie wystawione e-skierowanie. Potem pozostaje wybór placówki, w której chcemy wykonać badania i umówienie się na nie.
W pakiecie badań 40 Plus dla kobiet są: morfologia krwi obwodowej z wzorem odsetkowym i płytkami krwi; badanie stężenia cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy; badanie stężenia glukozy we krwi; próby wątrobowe: ALAT, ASPAT, GGTP, badanie poziomu kreatyniny we krwi; badanie ogólne moczu; badanie poziomu kwasu moczowego we krwi; krew utajona w kale – metodą immunochemiczną (iFOBT).
W przypadku panów dochodzi jeszcze badanie PSA– antygen swoisty dla stercza całkowity. We wspólnym pakiecie badań dla obu płci są z kolei: pomiar ciśnienia tętniczego; pomiar masy ciała, wzrostu, obwodu w pasie; obliczenie wskaźnika masy ciała (BMI); ocena miarowości rytmu serca.
Gdzie można zrobić te badania?
– W województwie kujawsko-pomorskim jest 90 placówek je wykonujących. Ich liczba stale rośnie – mówi Barbara Nawrocka z Kujawsko-Pomorskiego Oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia. – Wyniki badań są do odbioru w placówce, w której je robiliśmy, wkrótce będą dostępne na Internetowym Koncie Pacjenta. Apelujemy, by później je skonsultować z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej.
Zaktualizowaną listę placówek wykonujących badania kujawsko-pomorski oddział NFZ przedstawił w miniony poniedziałek. Spośród 90 placówek 19 to te z Bydgoszczy, sześć z Torunia.
Wśród programów prozdrowotnych oferowanych obecnie przez oddział NFZ są badania prenatalne, profilaktyka chorób odtytoniowych, profilaktyka raka piersi i profilaktyka raka szyjki macicy.
Szczepienia i ćwiczenia: dla seniorów, ale młodszych też
W ofercie są także programy profilaktyczne finansowane przez samorząd województwa. To choćby program profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów jelita grubego. Zaplanowano przebadanie łącznie 25 tysięcy osób z regionu w 13 placówkach w różnych rejonach województwa. W niektórych miejscach cieszą się wielkim zainteresowaniem – pula miejsc na badania została wyczerpana w szpitalu powiatowym w Chełmży. Z tych badań można natomiast jeszcze skorzystać m.in. w Centrum Onkologii w Bydgoszczy i w Miejskiej Przychodni Specjalistycznej w Toruniu.
Inna propozycja samorządu województwa to program profilaktyczny, którego celem jest wczesne wykrywanie groźnej choroby, jaką jest tętniak aorty brzusznej. Mężczyznom między 65. a 74. rokiem życia wykonuje się badanie przesiewowe USG.
Profilaktyką są też oczywiście szczepienia. Samorząd województwa zorganizował te dla seniorów – przeciw pneumokokom.
– Szczepienia skierowane są dla osób powyżej 65. roku życia, u których rozpoznano przewlekły nieżyt oskrzeli lub astmę oskrzelową oraz są zameldowane w samorządach biorących udział w programie – mówi dr Krzysztof Gierlotka, koordynator programu szczepień przeciw pneumokokom w Kujawsko-Pomorskiem. – To grupa szczególnie narażona na zakażenia i zwiększone ryzyko ciężkiego przebiegu choroby, np. zapalenia płuc czy posocznicy. Szczepienie to dla osób dorosłych nie jest refundowane, stąd warto skorzystać z darmowej możliwości. Prowadzimy kolejną edycję tej akcji. W tym roku do programu zgłosiło się 36 samorządów.
Zaplanowano szczepienia ponad 2400 osób. Od czerwca do września zaszczepiono 1026 osób. Program trwa do końca roku. Więcej informacji na stronie internetowej program.wsoz.pl.
W ramach polityki prozdrowotnej jest też inny wojewódzki program dla seniorów - zapobiegania upadkom. Objętych nim będzie 928 osób powyżej 60. roku życia. Dzięki ćwiczeniom mają poprawić sprawność fizyczną oraz wypracować nawyk systematycznych ćwiczeń w domu. To zapewni m.in. koordynację i ochronę przy upadkach, tak często zdarzających się seniorom.
Profilaktyką zajmują się także samorządy niższego szczebla. W Toruniu i Bydgoszczy wielkim zainteresowaniem cieszą się zwłaszcza finansowane z budżetu miasta szczepienia przeciw grypie dla seniorów 75+. W Toruniu wielu jest chętnych, w różnym wieku, by skorzystać z programu walki z otyłością. Inne propozycje to szczepienia nastolatków w ramach programu profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), który jest jednym z czynników wywołujących m.in. raka szyjki macicy.