Niezapomniane Kresy II RP. Sukces czy porażka?

II Rzeczpospolita. Ziemie wschodnie przedwojennej Polski zostały wywalczone zbrojnie. Były słabiej zaludnione i gorzej zagospodarowane niż reszta kraju. Państwo nie miało środków, by należycie podnieść ich poziom ekonomiczny i cywilizacyjny. Odgrywały za to ważną rolę w polskiej kulturze i tożsamości.

W toczących się u zarania niepodległości dyskusjach na temat granic odrodzonego państwa punktem wyjścia było zwykle terytorium Rzeczypospolitej sprzed I rozbioru. Jednocześnie zdawano sobie sprawę, że jest to założenie tylko teoretyczne, bo potencjał polityczny i wojskowy tworzącego się kraju nie pozwoli, by geograficznie sięgnąć tak daleko.

Terytorium Polski na wschodzie musiało więc być mniejsze, niemniej nikt nie dopuszczał myśli, że Polska zrezygnuje z dużej części ziem zabranych i tak związanych z polskością miast jak Wilno, Grodno, Lwów, Łuck czy Kamieniec Podolski.

Zdobyte w walce

O przebiegu wschodnich granic II Rzeczypospolitej zdecydowała seria wojen stoczonych z sąsiadami w latach 1918-1921: polsko-ukraińska, polsko-litewska i polsko-bolszewicka.

Zasadniczy przebieg granicy został ustalony w traktacie ryskim z 18 marca 1921 r. oraz decyzją Rady Ambasadorów (skupiała przedstawicieli mocarstw zwycięskich w I wojnie światowej) z 15 marca 1923 r., która uznała przynależność do Polski Wileńszczyzny i Galicji Wschodniej.

Z ziem kresowych utworzono siedem województw: wileńskie, nowogródzkie, poleskie, wołyńskie, stanisławowskie, tarnopolskie i lwowskie. Na początku lat 20. mieszkało w nich około 10 mln ludzi. Były to mniej więcej tereny, które Rosja zagarnęła w III rozbiorze. Poza granicami Rzeczypospolitej znalazły się więc ziemie I i II rozbioru.

Paradoksalnie tereny, które dziś mamy na myśli mówiąc o Kresach (Wileńszczyzna, Polesie, Galicja Wschodnia), w I Rzeczypospolitej leżały w centrum kraju…