Nowe oblicze IPN. Czas na oddział
Kto w Delegaturze IPN będzie się zajmował miejscami pamięci i cmentarzami? Kiedy w regionie rozpoczną się poszukiwania grobów żołnierzy wyklętych?
To tylko dwa - z wielu pytań - które zadajemy w związku z uchwaloną pod koniec kwietnia nową ustawą o IPN.
Część przepisów już obowiązuje, niektóre - jak te dotyczące przejęcia przez instytut części zadań zlikwidowanej Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa - wchodzą w życie 1 sierpnia.
W cieniu NATO-wskiego szczytu i Brexitu Wielkiej Brytanii na dalszym planie pozostało to, co wokół reformowanego IPN się dzieje. A dzieje się dużo, wszak po ustawowych zmianach staje się on placówką dysponującą nie tylko ogromnymi możliwości w sferze polityki historycznej, ale także w kilku innych dziedzinach.
Obecny szef IPN dr Łukasz Kamiński pełni już tylko obowiązki prezesa. Jego kadencja wygasła z chwilą wejścia w życie znowelizowanej ustawy. Niebawem poznamy nazwisko nowego prezesa.
Przypomnijmy. Nie ma już Rady IPN, zastąpiło ją Kolegium IPN, wybierane według nowych zasad (kandydatów wskazują Sejm, Senat i prezydent). W jego składzie znalazło się dziewięć osób, w tym dwaj historycy reprezentujący Kujawsko-Pomorskie (byli wskazani przez Senat). To prof. Tadeusz Wolsza, który m.in. wykłada na UKW, oraz prof. Wojciech Polak z UMK.
Zdaniem niektórych komentatorów, skład kolegium gwarantuje, że ciało to będzie realizować politykę PiS. Nie ma w nim bowiem osób, które reprezentowałyby „poglądy neutralne” czy opozycję.
Kolegium ma już szefa - na jego czele stanął wybrany 28 czerwca prof. Jan Draus.
Z mocy ustawy Kolegium IPN, w 10 dni od ukonstytuowania powinno się ogłosić konkurs na prezesa IPN. Na tę funkcję nie mogą kandydować członkowie kolegium. Powoływać i odwoływać prezesa będzie Sejm (za zgodą Senatu).
Instytut mocno się rozrósł. Dotychczasowe piony - śledczy, archiwalny, edukacyjny i lustracyjny - zostały uzupełnione o Biuro Poszukiwań i Identyfikacji oraz Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa. Poza tym dokonano podziału dotychczasowego Biura Edukacji Publicznej na Biuro Edukacji Narodowej i Biuro Badań Historycznych.
Czy nowa struktura ma już odbicie w placówkach terenowych, takich jak np. bydgoska Delegatura IPN?
- Mamy nowy statut, jednak nie przewiduje on nowych stanowisk do pionu poszukiwań i pionu upamiętniania - informuje naczelnik Edyta Cisewska. I dodaje: - Czekamy na decyzje nowego prezesa. Zmiany wchodzą w życie w trakcie roku budżetowego, stąd będą problemy z tworzeniem nowych stanowisk.
Jesienią 2015 r. prof. Krzysztof Szwagrzyk, szef zespołu, który od 2012 r. prowadził poszukiwania szczątków ofiar komunistycznego terroru na warszawskiej Łączce, mówił w rozmowie z „Pomorską”, że w Bydgoszczy, na cmentarzu Komunalnym przy ul. Kcyńskiej, prace poszukiwawcze rozpoczną się jeszcze w tym roku.
Według ustaleń dr Alicji Paczoskiej-Hauke, historyka z Delegatury IPN, ta nekropolia kryje na pewno szczątki prawie 50 członków podziemia niepodległościowego (tyle miejsc pochówków zostało odnalezionych). Dr Paczoska jest pewną kandydatką do pracy w nowym biurze poszukiwań, o ile taka komórka zostanie w bydgoskim IPN utworzona.
Po przejęciu przez IPN części zadań ROPWiM w oddziałach mają być powołane nowe rady (teraz takie ciała funkcjonują przy wojewodach i prezydentach miast). O tym, by coś się „urodziło” w Bydgoszczy, na razie nie wiadomo. Sytuacja byłaby jasna, gdybyśmy mieli oddział. Jego powołanie blokuje zapis w ustawie o sądach apelacyjnych. Dlaczego tego nie zmieniono?