Odporność w strzykawce [zdjęcie interaktywne]
Wokół szczepionek narosło wiele mitów. Jedni święcie wierzą w siłę ochronną, inni - w zagrożenie
Szczepienia to wcale nie jest wynalazek ostatnich lat. Choć dopiero dzięki temu, że w XX stuleciu stały się powszechne, wiele groźnych chorób praktycznie zniknęło. W 1980 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła, że świat jest wolny od ospy prawdziwej. W Polsce ostatnia epidemia tej groźnej choroby w 1963 r. praktycznie sparaliżowała Wrocław. Zachorowało wówczas 99 osób, siedem z nich zmarło. Dziś wirusa ospy prawdziwej przechowuje się w dwóch laboratoriach na świecie: w USA i Rosji, a powszechnych szczepień zaprzestano.
Gdyby jednak wirus jakimś cudem - np. wykradziony przez terrorystów - wydostał się na zewnątrz, mógłby zdziesiątkować populację naszego globu. Stąd pojawiające się co jakiś czas propozycje, by jednak wrócić do dawno zapomnianych szczepień.
Szczepionkę na tę groźną chorobę wynalazł w 1796 r. Edward Jenner. Ten angielski lekarz skojarzył fakty: osoby mające kontakt z krowami przechodzącymi krowią ospę nie chorują na tę ludzką, prawdziwą. Przeprowadził więc eks peryment - dziś powiedzieliśmy, że niehumanitarny lub wręcz zbrodniczy. Wprowadził on bowiem do ranki na ciele ośmioletniego chłopca wirusa krowianki. Kiedy dziecko łagodnie przeszło chorobę, naraził je na kontakt z wirusem ospy prawdziwej. Chłopiec okazał się odporny.
W Polsce już w 1808 r. otwarto pierwszy instytut szczepień (w Wilnie, a rok później w Warszawie). Od 1811 r. władze Księstwa Warszawskiego nakazały, by szczepieniu poddawać wszystkie dzieci przed ukończeniem pierwszego roku życia.
Prymitywne szczepionki na ospę były znane już w pierwszym tysiącleciu w Chinach, potem stosowano je na terenie imperium ottomańskiego; wkładano w nacięcia na skórze osób zdrowych wydzieliny chorego. Nie potrafiono deaktywować wirusa, wiele osób takiego szczepienia nie przeżywało, ale mimo to metoda już wtedy budziła wielkie zainteresowanie. Do Europy patent ten przywiozła z Konstantynopola angielska arystokratka Mary Wortley Montagu, która zaszczepiła tą metodą własnego syna. Jednak przełomem było odkrycie Jennera, bo jego metoda była prawie całkowicie bezpieczna. Od jego eksperymentu nazwano też szczepienie wakcynacją, bo po łacinie krowa to vacca.
Musiało upłynąć jednak prawie sto lat, by udało się wynaleźć kolejną szczepionkę. Pionierem był Ludwik Pasteur, który w 1882 r. opracował szczepionkę na wściekliznę. Szczepionki na typowe choroby wieku dziecięcego opracowano dopiero w drugiej połowie XX w. (w 1964 r. na odrę, w 1967 r. na świnkę, w 1970 r. na różyczkę, a w 1974 r. na ospę wietrzną). Jeszcze w latach 70. poprzedniego stulecia, gdy nie było powszechnych szczepień ochronnych, te choroby przechodziła większość dzieci. Obecnie jest to bardzo rzadkie. W 2015 r. na najgroźniejszą z nich - odrę - zapadło w Polsce 48 osób, rok wcześniej - 110.
Od kilku lat w najbardziej rozwiniętych krajach świata narasta ruch antyszczepionkowy. Zwolennicy szczepień przyrównują go do histerii z początków XIX w., kiedy to próbowano twierdzić, że ludziom po zaszczepieniu krowianką wyrastają krowie rogi lub uszy, produkowano nawet pokazujące to karykatury, które są dalekimi przodkami dzisiejszych memów. Ludzi nieszczepiących dzieci dziś przybywa, a same szczepionki są obwiniane o liczne choroby. Ikoną antyszczepionkowców jest Andrew Wakefield, autor badań dowodzących, że autyzm jest wynikiem podawania szczepionki. Kontrowersyjny film jego autorstwa został niedawno wycofany z festiwalu filmowego Tribeca przez samego Roberta De Niro, ojca autystycznego dziecka. Aktor przyznał jednak, że film nic nie wnosi do dyskusji o autyzmie i jego związkach z wakcynacją. Ale osób wierzących w ten związek wciąż jest dużo, podobnie jak tych, którzy uważają, że szczepionki są zbędne i szkodliwe.
Karolina Wrońska