Ogrody i zakątki inspirowane tradycją Dalekiego Wschodu
W wielu miejscach Europy, także i w Polsce, powstają ogrody inspirowane sztuką ogrodową Dalekiego Wschodu. Zwykle są to tylko niektóre elementy, „wyjęte” z japońskiej czy chińskiej tradycji. Czasem jednak oddajemy w jej władanie dużą część ogrodu, a nawet cały, choć jest on wtedy trudny w należytym utrzymaniu.
Pokazowe ogrody w stylu japońskim to głęboko przemyślane dzieła sztuki, a zarazem przyrody. Są to zminiaturyzowane i wyidealizowane krajobrazy, o dokładnie przemyślanych szczegółach, gdzie odrębną i ważną rolę pełni twórcze wykorzystanie wody i kamienia. Istotą takiego ogrodu jest spokój, jaki emanuje z harmonii barw i kształtów. Dopełnia go wrażenie, jakby ogród istniał już od wieków i był w równej mierze zaprojektowany przez człowieka i przez naturę.
W ogrodzie japońskim nie ma miejsca na regularne, symetryczne kształty ani na pstrokaty i roślinny chaos. Typowe elementy ogrodu japońskiego to:
woda jako żywioł – rzeczywista lub symboliczna (np. „strumień” usypany ze żwiru lub drobnych kamieni czy piasku lub nieregularna plama jasnego żwiru) – która symbolizuje zmienność życia i przemijanie.
źródełka, kaskady, cieki wodne ujęte w kamienne lub bambusowe koryta.
most nad wodą lub specjalnie ułożone w wodzie kamienie, po których można przejść na drugi brzeg,
skały lub specjalnie ułożone kamienie, które powinny mieć naturalny wygląd – symbolizują trwałość i niezmienność przyrody.
latarnie i misy na wodę, zwykle z jasnego kamienia.
specjalnie dobrane rośliny, zazwyczaj azalie japońskie, sosny, klony palmowe, wiśnie ozdobne, miłorzęby, magnolie i bambusy.
Dominuje kolor zielony w różnych odcieniach. Barwne akcenty tworzą głównie kwitnące i pstrolistne krzewy, zaś jesienią – żółcie, purpury i karminy przebarwiających się miłorzębów i klonów.
„Znakiem firmowym” japońskiego ogrodu są malowniczo powyginane drzewa (głównie sosny i inne gatunki iglaste), przypominające duże bonsai.
Zazwyczaj brakuje trawnika, który jest zastąpiony nawierzchnią ze żwiru i otoczaków lub dywanikiem z roślin okrywowych, takich jak niskie trawy ozdobne, runianki, macierzanki, mchy, karmniki i inne.
Ogród w stylu japońskim wymaga sporo pracy, szczególnie przy kształtowaniu formy roślin i utrzymaniu w czystości powierzchni żwirowych. W naszym klimacie i miejscu, jakimi zwykle dysponujemy w otoczeniu domu, stworzenie całościowej kompozycji orientalnej jest trudne do osiągnięcia, toteż poprzestajemy zwykle na stworzeniu „japońskiego kącika”.
Na przykład – wyraźnie oddzielonej rabaty o nawierzchni ze żwiru i kilku płaskich kamieni, które wystają z niego jak wyspy. Rolę głównego nasadzenia może pełnić azalia lub kępa miskantów, uzupełniona np. miniaturowymi odmianami funkii lub dywanikiem z mchu albo karmnika ościstego. Ważne, aby nasadzeń nie było zbyt dużo – zawsze lepiej mniej niż więcej.
Kwiaty – o ile koniecznie je chcemy – powinny być w formie pojedynczej kępy, delikatne, w odcieniach bieli, jasnego różu i fioletu. Do ogrodu japońskiego będą pasować m.in. astry, lilie, narcyzy, peonie, storczyki, zawilce, złocienie.
W stylu Zen
Oprócz ogrodów w typowym stylu japońskim, popularność zyskują także minimalistyczne, „suche” ogrody w stylu zainspirowanym filozofią Zen. Często można je dziś spotkać w otoczeniu nowoczesnej architektury z betonu i szkła – budynków użyteczności publicznej, ale też domów jednorodzinnych. Styl ten charakteryzuje się prostotą, oszczędnością środków wyrazu i symbolizmem.
Niechęć do zbędnych upiększeń i przesadzonej dekoracyjności jest konsekwencją postawy Zen wobec świata, polegającej na akceptacji rzeczy takimi, jakie one są. Nieodzownym elementem takiego ogrodu są kompozycje roślin i skał charakteryzujące się niezwykłą harmonią i elegancją, a jednocześnie szacunkiem do natury. Spokój emanujący z aranżacji w stylu Zen wycisza umysł i skłania do medytacji.
Ogród Zen charakteryzuje się brakiem strumyków i sadzawek, które zastąpione zostają przez przemyślany układ żwiru, skał i… pustej przestrzeni. Paradoksalnie, choć nieobecna fizycznie, woda pojawia się w takich aranżacjach symbolicznie, w postaci szafirowego szkła uwięzionego w gabionach. W ten zaskakujący sposób „woda” staje się niekiedy głównym bohaterem suchego z założenia ogrodu.
Prostą kompozycję zamykają czasem duże, jasne, wykonane z betonu architektonicznego kubiki. Pozostałą przestrzeń wypełniają drobne otoczaki oraz soczysta zieleń roślin.
WODA I SKAŁY
Tsukiyama to chyba najpiękniejszy styl wśród ogrodów japońskich:
Nazwa ta oznacza „miniaturowe, sztuczne wzgórze”. Opisując taki ogród jednym zdaniem, należało by napisać: obszerny krajobraz, zmieszczony na niewielkiej powierzchni. I tak jest. Cechami wyróżniającymi ten styl są: głazy, kamienie, pagórki oraz wzniesienia, które symbolizują góry. Woda, w formie obszernych oczek wodnych oraz stawów o nieregularnych kształtach, a także strumyków, które naśladują morza, jeziora oraz rzeki. Rośliny wykorzystywane w tym ogrodzie są nieduże i zielone, kwiaty sadzone są sporadycznie. Wszystkie te elementy muszą wyglądać naturalnie. Sposób zwiedzania takiego ogrodu zależny jest od jego wielkości. Przy małych obszarach, oglądamy go z jednego punktu widokowego. Jeśli jego powierzchnia jest większa, wyznaczone są specjalne szlaki, dlatego też czasami mamy do czynienia ze ścieżkami wyłożonymi płaskimi kamieniami lub mostkami ustawionymi nad strumykami i oczkami.