Fot. Wikipedia Henryk Sienkiewicz, 1905
15 XI 1936 r. Białystok wypełniony obchodami ku czci noblisty
W szwajcarskiej miejscowości Vevey, 15 listopada 1916 r. zmarł Henryk Sienkiewicz, znakomity pisarz, autor książek mających ogromny wpływ na współczesnych, a i na potomnych. Po ośmiu latach trumna z jego prochami przywędrowała do wolnej Polski i została umieszczona w katedrze warszawskiej. Rodacy natychmiast zaczęli obchodzić rocznicę jego śmierci. W 1936 r. było tak samo. Białystok także miał w tym swój udział.
Pierwszy hołd złożony przez białostoczan autorowi „Potopu” miał miejsce już w 1919 r. Białystok odzyskał właśnie niepodległość. Zmieniano dotychczasowe rosyjskie nazwy ulic. Część ul. Mikołajewskiej otrzymała imię Sienkiewicza. Kiedy w roku 1934 powstało przy ul. Fabrycznej nowe prywatne gimnazjum, jego uczniowie otrzymali za patrona twórcę Trylogii. 20 rocznicę śmierci także obchodzono uroczyście. Nie tylko w całej Polsce, ale i za granicą. Związek Polskich Kółek Literacko-Dramatycznych w Ameryce wydał z tej okazji specjalny Pamiętnik. Znalazły się w nim wypowiedzi znanych Polaków - Wincentego Witosa i Władysława Sikorskiego. Warto z nich zaczerpnąć kilka cytatów. Witos pisał: „Wszystkie większe dzieła Henryka Sienkiewicza przeczytałem, a niektóre po kilka lub kilkanaście razy, siedząc nad nimi całymi nocami i zasypiając najczęściej z książką w ręku”. A później - „Ile było zachwytów nad nim i jego działaniami. Ile szło westchnień cichych pod jego adresem i pragnień zobaczenia go, choćby nawet z najdalszej odległości”. Witos spotkał Sienkiewicza tylko raz. Z kolei Władysław Sikorski też dotarł do Sienkiewicza, „celem mojej wizyty było pozyskanie H. S. do czynu zbrojnego podjętego przez Legiony. „Ten, który swym piórem szlachetnym wskrzesił polskie tradycje rycerskie, stanął swym sercem gorącym pod stronie żołnierza bijącego się o wolność i niepodległość Ojczyzny”.
Białystok w listopadzie 1936 r. także był wypełniony uroczystościami. Najpierw, 16, Polskie Towarzystwo Oświatowe i dyrekcja gimnazjum im. H. Sienkiewicza zaprosili swoich członków i rodziców z uczniami do kościoła farnego na nabożeństwo żałobne. Z kolei 28 listopada Katolickie Kobieta i Macierz Polska zorganizowały w kinie Świat przy Rynku Kościuszki specjalną Akademię Sienkiewiczowską. Były referaty, śpiewy i deklamacje sentencji zaczerpnięte z dzieł Mistrza. Asystowała orkiestra wojskowa. A 13 grudnia w niedzielę odbyła się uroczystość poświęcenia sztandaru polskiego gimnazjum im. H. Sienkiewicza. Uczynił to w kościele farnym ks. dziekan Aleksander Chodyko. Na dalsze działania salę udostępnił Dom Katolicki. Wśród gości znaleźli się m.in. wojewoda Stefan Kirtiklis i kurator okręgowy Romuald Petrykowski. Odbyła się akademia z koncertem młodzieży szkolnej. Odczytano liczne depesze z całego kraju, a w tym od arcypasterza diecezji wileńskiej ks. Romualda Jałbrzykowskiego. Zwiedzaniem gmachu gimnazjum i wspólnymi fotografiami zakończyło się tegoroczne święto u „Sienkiewicza”.
Jesienią 1937 r. w kolejną rocznicę śmierci Henryka Sienkiewicza młodzież białostocka wybrała się w podniosłym nastroju do wsi Okrzeja na Podlasiu, rodzinnych stron autora „Ogniem i mieczem”. Tam na ogólnopolskiej uroczystości złożyła deklarację: „W dniu poświęcenia kopca w Okrzei ku czci Henryka Sienkiewicza Polskie Towarzystwo Oświatowe oraz dyrekcja, rada pedagogiczna i młodzież liceum i gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza składa hołd swemu Patronowi w dowód zrozumienia jego doniosłej roli krzepiciela serc w czasach niewoli i siewcy najszlachetniejszych, wiecznie żywych ideałów”.
W tym roku obchodzona jest 170 rocznica urodzin i 100 rocznica śmierci Henryka Sienkiewicza. Białystok obchodzi ją konferencjami i odczytami. Wziął udział w ogólnopolskim czytaniu „Quo vadis”. I tak będzie z pewnością nadal.