Pora przygotować się do emerytury
Rozmawiamy z Danutą Kubiak, zastępcą dyrektora I Odziału ZUS w Łodzi.
Od 1 października wraca niższy wiek emerytalny, 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Ile osób z tego prawa może skorzystać?
W sumie, w województwie około 19 tysięcy osób ubezpieczonych w ZUS. Tylko w naszym oddziale obejmującym Łódź (bez Górnej), a także Zgierz, Brzeziny, Kutno, Łowicz i Łęczycę, to około 11 tysięcy osób, które między październikiem a grudniem tego roku będą mogły wystąpić o świadczenie. To cztery razy więcej osób niż zazwyczaj.
Spodziewacie się w październiku kolejek w ZUS?
Skoro wniosków może być cztery razy więcej niż zwykle, to może się zdarzyć, że urzędnik od ręki interesantów nie obsłuży. Dlatego też namawiamy do założenia konta na ZUS-owskim Portalu Usług Elektronicznych, przez który można nie tylko sprawdzić stan konta emerytalnego i to, czy pracodawca odprowadził wszystkie składki, ale także, jeśli ma się wyliczony kapitał początkowy, bez wychodzenia z domu można złożyć wniosek o emeryturę. Mało tego, kto zechce umówić się w ZUS na osobiste spotkanie, będzie mógł ustalić termin właśnie korzystając z PUE. Wówczas umówi się na konkretny dzień i godzinę i nie będzie stał w kolejce.
Pracodawca za nas nie złoży wniosku emerytalnego?
Może pomóc w wypełnieniu wniosku, ale wystąpić musimy z nim sami i dostarczyć do ZUS. Dlatego polecam drogę elektroniczną, bo jest znacznie wygodniejsza i szybsza.
Czy już teraz, na pół roku przed wejściem w życie ustawy, pracownicy powinni się interesować swoją przyszłą emeryturą?
Zdecydowanie tak. Z naszego przeglądu ubezpieczonych zbliżających się do wieku emerytalnego, czyli takich którzy w tym lub przyszłym roku nabędą prawa do świadczenia, wynika, że co piąta z tych osób nie ma jeszcze ustalonego kapitału początkowego za okres do końca 1998 roku. Gdybyśmy im mieli w tej chwili wyliczać wysokość emerytury, to będzie ona ustalona tylko na podstawie wysokości skła- dek, jakie wpłynęły od 1999 roku, czyli znacznie zaniżona. Te osoby nie powinny czekać do października, ale już teraz, jak najszybciej, złożyć dokumenty potrzebne do wyliczenia kapitału początkowego. Złożenie tego wniosku wraz z wnioskiem o emeryturę spowoduje, że dłużej będą czekać na wyliczenie należnej im kwoty emerytury, bo na decyzję mamy 30 dni, ale liczone od chwili dostarczenia nam wszystkich, nie budzących zastrzeżeń, dokumentów. A czasem jest tak, że dokumentacja jest niekompletna, brakuje istotnych danych, a to wydłuża postępowanie.
Osoby, które miały kilkanaście lat temu wyliczony kapitał początkowy nie muszą chyba z niczym się śpieszyć, bo całą dokumentację dotyczącą ich składek emerytalnych ZUS przecież posiada...
W latach 2011-2015 było kilka nowelizacji ustawy emerytalnej pozwalających zwiększyć kapitał początkowy. Jeśli ktoś nie przeliczył kapitału po tych zmianach, szczególnie osoby, które w tym roku osiągną obniżony wiek emerytalny, to zachęcam do złożenia wniosku o jego przeliczenie. Od lipca we wszystkich oddziałach ZUS będą działać doradcy emerytalni dysponujący specjalnym kalkulatorem. Będzie można u nich sprawdzić, jaką emeryturę dostaną zainteresowani, gdy skorzystają z ustawy, a ile zyskają, jeżeli popracują dłużej. Wysokość tych wyliczeń będzie właściwa wtedy, gdy kapitał będzie przeliczony. Dlatego warto wniosek o przeliczenie złożyć już dziś.
W czym jeszcze mogą pomóc nam doradcy?
Doradcy będą mogli zobaczyć, czy dokumenty zebrane przez ubezpieczonego, które chce dołączyć do wniosku o emeryturę, są kompletne, czy nie brakuje jakichś dokumentów, np. poświadczających pracę w szczególnych warunkach. Doradzić, jak wypełnić wniosek i - tak jak mówiłam - wyliczyć wysokość emerytury w różnych wariantach czasowych. Wiedza uzyskana od doradcy może pomóc w podjęciu decyzji o tym, kiedy przechodzić na emeryturę, biorąc pod uwagę także staż pracy. Ma on wpływ na podwyższenie emerytury do kwoty minimalnej.
Są osoby, które chciałyby jak najszybciej przejść na emeryturę, najlepiej od razu od 1 października, z pierwszym dniem obowiązywania ustawy. Czy to możliwe?
Wnioski emerytalne będziemy przyjmować już od września. Jednak zgodnie z obowiązującym prawem, rozpatrzyć je możemy dopiero po 1 października. Na wydanie decyzji mamy 30 dni, a więc pierwsze zostaną wydane w październiku. Oczywiście emerytura będzie się należała od 1 października.
A jeżeli ktoś jeszcze pracuje i jednocześnie złoży wniosek, to emerytury nie dostanie?
Zostanie mu przyznana, wyliczona zaliczkowo, a jej wypłata zostanie zawieszona do chwili rozwiązania umowy o pracę. Po zwolnieniu się będzie musiał złożyć świadectwo pracy i wówczas emerytura zostanie obliczona na nowo z uwzględnieniem składek za cały okres zatrudnienia i przeciętnego średniego dalszego trwania życia. Dlatego lepiej raz złożyć wniosek, tak by od razu świadczenie było wyliczone w należnej wysokości.
Ale to oznacza, że ktoś, kto ma dłuższy staż pracy, wypowiedzenie z powodu uzyskania wieku emerytalnego powinien złożyć już w lipcu, bo ma trzymiesięczny okres wypowiedzenia.
Nie namawiam do pośpiechu. Po to właśnie powołujemy od lipca zespoły doradców emerytalnych, by osoby, które w tym lub przyszłym roku osiągną ustawowy wiek emerytalny mogły skorzystać z pomocy w podjęciu decyzji, co jest dla nich korzystne. Przypominam, że w obowiązującym systemie emerytalnym wysokość świadczenia zależy od kwoty zgromadzonego kapitału emerytalnego i statystycznie liczonego czasu dalszego życia. Jest zatem oczywiste, że im później zdecydujemy się na emeryturę, tym ona będzie wyższa.
Wśród osób zbliżających się do wymaganego wieku mówi się, że są miesiące, gdy szczególnie opłaca się przejść na emeryturę, bo wówczas będzie ona wyższa i takie, gdy jest to mało opłacalne. Podobno najkorzystniejszy jest kwiecień?
W kwietniu GUS publikuje co roku aktualne tablice dalszego trwania życia. Jednak w przypadku występowania o emeryturę sprawdzamy dane z tablicy, jaka obowiązywała w dacie uzyskania wieku emerytalnego i z tablicy z daty złożenia wniosku i wybieramy wariant korzystniejszy dla emeryta. Natomiast prawdą jest, że zazwyczaj niekorzystne jest występowanie o emeryturę w czerwcu. Wynika to z zasad waloryzacji kapitału początkowego i składek na ubezpieczenie emerytalne.
Przyszłych emerytów, szczególnie tych bardziej sprawnych, niepokoją informacje o tym, że po uzyskaniu świadczenia będą mieli zakaz pracy. Czy to prawda?
Nie ma takiego przepisu i z tego co wiem parlament nie pracuje nad takimi zmianami. A więc nadal będzie można pracować na emeryturze. Tylko, aby móc pobierać świadczenie, należy rozwiązać umowę o pracę. Potem można ponownie się zatrudnić bez zawieszania świadczenia.
Osoby, które utraciły prawo do wcześniejszej emerytury i nie miały prawa do emerytury pomostowej, gdy pracowały w szczególnych warunkach lub charakterze, mają prawo do rekompensaty w postaci podwyższenia kapitału początkowego, a zatem i emerytalnego. Czy mogą wcześniej przeliczyć, ile na tym zyskają?
Takie przeliczenie następuje dopiero w chwili wyliczania należnej emerytury. Wniosek o rekompensatę składa się zatem razem z tym o emeryturę. Jednak warto już teraz sprawdzić, czy posiada się wszystkie wymagane przez ZUS dokumenty, bo zaświadczenia z zakładu pracy mogą być niekompletne lub błędne i wówczas całe postępowania znacznie się wydłuży.