Poznaj proste badanie, które wykryje raka
Nowotwór to choroba, której obawia się każdy z nas. Jeśli ktoś z naszej rodziny miał raka albo dręczą nas podejrzenia, że ta choroba może zaatakować nasz organizm, warto wykonać proste badanie, które da nam odpowiedź.
W diagnostyce nowotworowej powszechnym, a przy tym ekonomicznym i nieinwazyjnym badaniem jest oznaczanie markerów. W pewnych przypadkach może ono zastąpić nawet kosztowną i bardziej obciążającą diagnostykę. Tak naprawdę badanie można wykonać we wszystkich fazach procesu diagnostycznego - zarówno profilaktycznie po to, by wykluczyć lub potwierdzić jego występowanie, by określić stopień zaawansowania choroby, sprawdzić, jak daleko posunięte są zmiany nowotworowe w obrębie narządu czy ustalić skuteczność podjętego leczenia.
Markery nowotworowe inaczej nazywane są wskaźnikami nowotworowymi. Są to substancje glikoproteiny wytwarzane w tkankach organizmu. Gdy organizm jest zdrowy, występują w niewielkiej ilości, gdy jednak pojawia się nowotwór, ich stężenie znacznie wzrasta.
Większość markerów nowotworowych nie jest produkowana tylko przez komórki guza. W zależności od tego, czy zmiany nowotworowe są łagodne czy złośliwe, różne są także ich ilości. Z tych względów markery klasyfikuje się na trzy podstawowe grupy. -Pierwsza z nich to markery charakteryzujące się wysoką czułością i wysoką swoistością. Zaliczamy do nich kalcytoninę oraz beta HCG. Pomimo że są produkowane w warunkach fizjologii, czyli na przykład beta-HCG u kobiet w ciąży, w sytuacjach patologicznych, w przypadku znaczącego wzrostu zawsze wskazują na obecność zmiany nowotworowej - mówi mgr analityki medycznej Aneta Figurska diagnosta laboratoryjny kierownik z Laboratorium Świętokrzyskiego.
Drugą grupę stanowią markery o różnej swoistości i czułości. Zaliczamy do nich między innymi CEA, AFP, PSA, CA125, CA-15-3, CA19-9. Ich poziomy w początkowej fazie procesu nowotworowego nie różnią się istotnie od tych stwierdzanych u osób zdrowych czy w łagodnych zmianach. W stanach zaawansowanych ich wysokie stężenia mogą jednak jednoznacznie potwierdzać zmiany złośliwe. Ostatnią grupą są markery o różnej czułości i niskiej swoistości. - Wśród nich należy wymienić cytokeratyny (TPS, TPA) oraz większość enzymów szlaku glikolitycznego (PHI, LDH). Koncentracja tych parametrów zależy od stanu zaawansowania i rozmiaru guza, ale równie wysokie wartości stwierdzane są w wielu innych schorzeniach niezwiązanych z nowotworem, na przykład w zapaleniu wątroby, zawale serca czy zapaleniu płuc - wymienia kierownik laboratorium.
Właściwa interpretacja wyników jest niewątpliwie kłopotliwa dla pacjentów. - Aby dokonać właściwej, zawsze powinniśmy brać pod uwagę poziom markera w surowicy, wykluczyć zmiany łagodne, a także obserwować poziom markera.
W przypadku kontrolowania efektów leczenia, zaleca się wykonywanie badania seryjnie, co 2-3 tygodnie z oceną zmian poziomu markerów. Powszechnie przyjmuje się, że zmiana poziomu markera o 50 procent jest znamienna i wskazuje na progresję lub remisję w zależności od kierunku obserwowanej zmiany. Zawsze warto też oceniać wyniki pod kątem utrzymywania się tendencji spadku lub wzrostu. W przypadku zastosowania markerów w celu sprawdzenia, czy choroba po wyleczeniu wróciła, interpretacja jest podobna. Wzrost każdego oznaczenia o co najmniej 25 procent od poprzedniego może sugerować wznowę. - Należy jednak pamiętać, że wzrost ten może być wynikiem zmian niezłośliwych, wynikających z innych problemów zdrowotnych, na przykład z zaburzeń pracy wątroby czy nerek, także jako efekt uboczny zastosowanego leczenia - wyjaśnia mgr analityki medycznej Aneta Figurska.
Markery to nie jedyne badania, które warto wykonać w celu wykrycia nowotworów. Czasami zmiany w zakresie narządu, w którym rozrasta się guz mają również wpływ na stan ogólny pacjenta, co widać na podstawie wielu podstawowych badań laboratoryjnych. - Anemia, hipoproteinemia, hiperbilirubinemia, wysokie OB czy obecność krwi utajonej w kale mogą być również pierwszymi objawami choroby nowotworowej. Sugeruje się, aby u każdego pacjenta w wieku powyżej 50-tego roku życia zmiany tych parametrów były podstawą wdrożenia ukierunkowanej diagnostyki pod kątem wykrycia zmian nowotworowych.
SUGEROWANE OZNACZENIA W DIAGNOSTYCE NOWOTWORÓW
- Rak jajnika- Ca 125, HE4, test ROMA
- Rak szyjki macicy- SCCA, TPS, CEA, CA 125, Cyfra21-1, HPV
- Rak jądra- AFP. HCG, LDH
- Rak płuca- Cyfra21-1, CEA, SCCA, NSE, ProGRP
- Rak wątroby - AFP, ASPAT, ALAT
- Rak prostaty - PSA, free PSA, PCA3
- Rak piersi- CA 15-3, CEA, HER-2
- Rak żołądka- CA 72-4, CA 19-9, CEA
- Rak jelita grubego- CEA, Metylowana septyna 9 DNA