Praca w domu – marzenie każdego pracownika?
Wielu marzy o pracy bez konieczności wychodzenia z domu, we własnym przytulnym mieszkaniu, w kapciach przy filiżance dobrej kawy… Tak, z pewnością praca zdalna w większości firm stała się już czymś oczywistym i cenionym przez pracowników. Oszczędność czasu na podróży do pracy, mniejsze wydatki na benzynę czy środki komunikacji miejskiej, „święty spokój” związany z brakiem konieczności wysłuchiwania zwierzeń kolegów z biura. Niewątpliwie jest wiele zalet pracy zdalnej, ale… Może warto spojrzeć na tę formę pracy z dwóch perspektyw i sprawdzić, jakie mogą być nie tylko jej zalety, ale również słabe strony.
Świat bez granic
W XXI wieku mamy do czynienia z załamaniem dotychczas istniejących dystansów przestrzennych, które kiedyś stwarzały bariery komunikacyjne. Coraz z częściej z komunikacji „face to face” przechodzimy w komunikację za pośrednictwem mediów elektronicznych, takich jak telefon czy komputer (co nawiasem widoczne jest nawet w rodzinach, kiedy syn wysyła smsa do matki siedzącej w pokoju obokJ). Dotyczy to też sfery zawodowej. Rozwój nowych technologii informacyjnych znacząco oddziałuje formy zatrudnienia w przedsiębiorstwie, modyfikując tradycyjny sposób świadczenia pracy, czyli ten stacjonarny, w siedzibie pracodawcy. Rozwój technologiczny umożliwia
przekazywanie efektów pracy do niemal każdego na całym świecie. Zmienia się także rola pracownika, któremu postęp umożliwiają substytuowanie tradycyjnej przestrzeni pracy w przestrzeń wirtualną.
Praca zdalna – czyli?
Praca zdalna polega na wykonywaniu pracy poza siedzibą firmy w formie home office. Dotyczy to sytuacji, kiedy w rzeczywistości ma miejsce relacja pracodawca-pracownik, co oznacza, że pracownik może być zatrudniony na podstawie stosunku pracy, tzw. etacie. Nie w każdej firmie wymaga się bowiem od pracowników codziennego przychodzenia do biura na 8 godzin. Praca zdalna nie jest jednak tym samym (jak powszechnie się uznaje) co telepraca. Polski kodeks pracy definiuje telepracę jako pracę wykonywaną regularnie poza zakładem pracy przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej. Telepracownik określany jest jako ten, który wykonuje pracę we wskazanych wcześniej warunkach i przekazuje pracodawcy wyniki pracy, w szczególności za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Zastosowanie telepracy wymaga porozumienia pomiędzy pracodawca a organizacją bądź organizacjami związkowymi, działającymi w danym zakładzie pracy. Z kolei osoba pracująca zdalnie, czyli w systemie home office, pracuje zarówno w firmie, jak i w domu, ale jedynie w takim zakresie, w jakim zostało to uzgodnione z pracodawcą. Praca zdalna nie jest więc przeważającym czy jednym sposobem wywiązywania się z zadań zawodowych pracownika, ma zatem charakter raczej incydentalny, pracownik nie wykonuje pracy poza firmą w sposób regularny. Znacząca różnica polega również na tym, że pracodawca ma szereg obowiązków, jakie musi spełnić wobec telepracownika (m.in. organizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami bhp, dbałość o sprawność środków ochrony indywidualnej, wyposarzenie techniczne telepracownika).
Zalety pracy zdalnej
Praca zdalna niewątpliwie niesie za sobą wiele korzyści, zarówno dla pracodawców – przedsiębiorców, ale również zatrudnionych pracowników. Z punktu widzenia organizacji zaletą może być obniżenie kosztów, brak konieczności rozbudowy infrastrukturalnej w przypadku wzrostu zatrudnienia, zwiększenie wydajności pracy, koncentracja na jej wynikach, wzrost zadowolenia i lojalności pracowników, a także większe możliwości w zakresie rekrutacji oraz utrzymania w firmie tych pracowników, którzy są najbardziej wydajni. Nie bez znaczenia jest również zwiększenie odpowiedzialności osobistej pracowników za wykonywane zadania, a także poczucie zadowolenia i dumy z pracy w takim zakładzie pracy, w którym pracownikom ufa się i pozwala na pracę z domu. Pracodawca może liczyć na zmniejszenie absencji chorobowej pracowników, a także eliminację spóźnień do pracy, a tym samym wzrost efektywności pracy. Praca zdalna wpływa też na ograniczenie liczby konfliktów w pracy, wynikających z relacji międzyludzkich, a także większe możliwości zatrudnienia wysokiej klasy specjalistów, którzy nie mają możliwości pracować w biurze 5 dni w tygodniu po 8 godzin. Z punktu widzenia pracowników niezwykle ważna jest przede wszystkim oszczędność czasu oraz kosztów, co wynika chociażby z braku konieczności dojeżdżania do siedziby firmy. Pracujący zdalnie ma większą swobodę w organizacji własnego czasu pracy a tym samy ma większe możliwości w zakresie godzenia życia prywatnego i zawodowego (pracując z domu matka może jednocześnie pełnić opiekę nad chorym dzieckiem). Warto skoncentrować się też na korzyściach społecznych, takich jak chociażby mniejsze zatłoczenie w drodze do pracy, a tym samym mniejsze zanieczyszczenie powietrza, ograniczenie ryzyka wypadków drogowych, mniejsze obciążenie infrastruktury transportowej.
A co z wadami?
Pracodawca powinien pamiętać, że nie zawsze efektywny pracownik w siedzibie firmy będzie równie efektywny podczas wykonywania telepracy. Prócz odpowiednich kwalifikacji pracownik pracujący zdalnie musi być dobrze zorganizowany i zdyscyplinowany. Dużą przeszkodą w stosowaniu pracy zdalnej jest również brak zaufania do pracowników ze strony przełożonych, którzy przyzwyczajeni są do codziennej bezpośredniej oceny wyników pracy podwładnych. Istotny jest też problem braku wystraczającej ochrony danych, informacji i tajemnic handlowych firmy. Przesyłanie informacji za pośrednictwem środków teleinformatycznych niesie ze sobą zagrożenia, że z ich treścią zapoznają się osoby do tego nieupoważnione. Stąd konieczność stosowania specjalnych zabezpieczeń, choć i tak ryzyka nie można wyeliminować całkowicie.
Z punktu widzenia osób pracujących zdalnie też można wskazać na pewne niekorzystne zjawiska. Na przykład pracownicy zbyt długo pracujący poza siedzibą firmy, mogą w niewystarczającym stopniu czuć się częścią zespołu pracowniczego, co w efekcie sprzyjać może powstawaniu problemów komunikacyjnych w relacji pracownik zdalny – współpracownicy czy pracownik zdalny – przełożony. Przekłada się to również na mniejszą identyfikację pracujących zdalnie z firmą. Stąd organizacja, która stosuje system home office powinna mieć bardzo dobrze rozwiniętą kulturę e-mailową, służącą skutecznej komunikacji w zespole. Należy również organizować regularne spotkania firmowe służące omówieniu zadań i problemów. Ponadto pracownik świadczący pracę na odległość może nie mieć wystarczającej szansy na zaspokojenie potrzeby kontaktów międzyludzkich. Praca w domu sprzyjać może też zacieraniu się czasu prywatnego oraz tego poświęcanego na pracę zawodową, co skutkować może w efekcie dłuższym dniem pracy w porównaniu z pracownikami pracującymi w zakładzie pracy, a nawet grozić pracoholizmem. Nie sposób też wyeliminować oddziaływania pracy na pozostałych członków rodziny. W końcu istnieje też możliwość awarii sprzętu, a tym samym utrudnienia komunikacji między pracownikiem a firmą.
Znaleźć złoty środek
Praca zdalna ma szansę na sukces w firmie wówczas, gdy jest traktowana jako element organizacji pracy. Pracownicy którzy wykonują pracę zdalną powinni się czuć częścią firmy, powinni mieć też odpowiedni dostęp do wiedzy, możliwość rozwoju, podnoszenia kwalifikacji, awansów, wówczas będą oni zmotywowani do rzetelnego wykonywania swojej pracy a przede wszystkim – będą zadowoleni. Praca zdalna przy zachowaniu właściwych procedur jej wdrożenia i proporcji może przynieść wiele korzyści, nie tylko pracodawcy, ale również pracownikowi, a także całemu społeczeństwu. Należy jednak pamiętać, że w takim systemie pracy nie da się nic osiągnąć bez wzajemnego zaufania i bez otwartej komunikacji.