Fot. 123rf
Przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza może złożyć w sądzie prywatny wykaz inwentarza
W związku z nowymi przepisami pojęcie spisu inwentarza, dotąd funkcjonujące jakby na uboczu, stanęło w centrum czynności prawnych, ważnych dla spadkobierców w Polsce.
Otóż spadek z dobrodziejstwem inwentarza nie może się obyć bez spisu (lub wykazu – o czym dalej)_inwentarza. Chodzi głównie o to, aby wszyscy ewentualni wierzyciele zostali rzetelnie zaspokojeni. Zdarzają się bowiem sytuacje, kiedy spadkobiercy, chcąc maksymalnie powiększyć przypadającą im schedę, ukrywają niektóre co bardziej cenne przedmioty wchodzące w skład spadku, aby niemożliwe było ich sprzedanie na poczet długów spadkodawcy. Spis inwentarza dokonywany jest na zlecenie sądu przez komornika; można jednak też złożyć do komornika wniosek bezpośredni.
Spadkobiercy powiadamiani są listownie przez komornika, kiedy i gdzie odbędzie się spis inwentarza. W ich obecności komornik ustala, jakie cenne przedmioty należące do zmarłego powinny być wciągnięte do spisu inwentarza i jakie prawa wchodzą w skład spadku. Sprawdzi także, jakie zobowiązania miał zmarły – w tym celu powinien przejrzeć jego rachunki bankowe, zaległości w płatnościach itp. Jeżeli spadkodawca zostawił po sobie pieniądze lub kosztowności, zostają one złożone do depozytu sądowego; pozostałe rzeczy pozostają zwykle we władaniu spadkobierców do czasu podziału spadku i ostatecznego rozliczenia wszystkich długów spadkowych.
Za sporządzenie spisu inwentarza pobierana jest opłata w wysokości 10 procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za pracę za każdą rozpoczętą godzinę pracy komornika.
I teraz właśnie dochodzimy do zmian, które również i w tym zakresie zaczęły obowiązywać w październiku 2015 r. Nowelizacja Kodeksu cywilnego zmienia też bowiem zasadę ustalania stanu majątku spadkowego. Dotychczas należało to – powtórzmy – do komornika sądowego. W myśl nowelizacji, spadkobiercy przyjmujący spadek z dobrodziejstwem inwentarza mogą złożyć w sądzie lub u notariusza tzw. prywatny wykaz inwentarza na specjalnym formularzu, przygotowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości. Nowelizacja przewiduje także, że dopiero jeśli wierzyciele spadkodawcy nie zgodzą się z prywatnym wykazem inwentarza sporządzonym przez spadkobierców, sporządzi go na ich wniosek komornik.
W prywatnym wykazie inwentarza trzeba z należytą starannością ujawnić przedmioty majątkowe należące do spadku, przedmioty zapisów windykacyjnych oraz długi spadkowe. Wedle ustawy, wykaz inwentarza może być złożony u notariusza, w sądzie spadku lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania składającego wykaz.
O złożeniu przez spadkobiercę prywatnego wykazu inwentarza powiadamiać będzie ogłoszenie zamieszczane przez sąd spadku. Sąd ma też obowiązek zamieścić takie ogłoszenie na swojej stronie internetowej oraz na tablicy ogłoszeń. Ma to na celu umożliwienie wierzycielom spadkowym zapoznania się ze spisem stanu aktywów i pasywów masy spadkowej.
Złożenie prywatnego wykazu inwentarza jest nieobowiązkowe.
Nowelizacja przewiduje również, że można – tak jak dotychczas – uzyskać spis inwentarza, który wykona (odpłatnie) komornik sądowy na polecenie sądu, o ile sąd orzeknie o sporządzeniu tego spisu. Jeżeli zaś pojawi się różnica między wykazem inwentarza a spisem inwentarza, decydujący będzie spis inwentarza.
W celu ochrony wierzycieli spadkowych ustawa zawiera rozwiązanie, zgodnie z którym, jeżeli spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, spłacając niektóre długi spadkowe, wiedział lub przy dołożeniu należytej staranności powinien był wiedzieć o istnieniu innych długów spadkowych, będzie ponosił odpowiedzialność za te długi ponad wartość stanu czynnego spadku, jednakże tylko do takiej wysokości, w jakiej byłby obowiązany je zaspokoić, gdyby spłacał należycie wszystkie długi spadkowe. Zasada ta nie odnosi się do spadkobiercy niemającego pełnej zdolności do czynności prawnych, a także do spadkobiercy, co do którego istnieje podstawa do jego ubezwłasnowolnienia.
Warto też wspomnieć o sytuacji, gdy spadkobierca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, pozbawiony zostanie przez sąd przywileju ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości spadku. Będzie mieć to miejsce w przypadku podstępnego pominięcia w wykazie inwentarza przedmiotów należących do spadku lub przedmiotów zapisów windykacyjnych albo podstępnego uwzględnienia w wykazie inwentarza nieistniejących długów.