Rehabilitacja oddechowa daje świetne wyniki
O zaletach rehabilitacji oddechowej i wskazaniach do niej rozmawiamy z doktor nauk medycznych Renatą Gałuszką, kierowniczką Działu Rehabilitacji Medycznej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego imienia Świętego Rafała w Czerwonej Górze.
Placówka, w której Pani pracuje, specjalizuje się w rehabilitacji oddechowej. Co Państwo w tym zakresie zapewniają pacjentom?
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny imienia Świętego Rafała w Czerwonej Górze jest najbardziej wykwalifikowaną w województwie świętokrzyskim placówką w zakresie prowadzenia rehabilitacji w chorobach układu oddechowego. Fizjoterapia pulmonologiczna stanowi tu kompleksowe działanie, które połączone jest z indywidualnym planem leczenia, co zwiększa efekt farmakoterapii, zmniejsza zaburzenia chorobowe, skraca czas leczenia szpitalnego i zmniejsza konieczność powtórnych hospitalizacji. W efekcie dochodzi do poprawy sprawności fizycznej, stanu psychicznego, funkcjonalnego oraz szeroko pojętej jakości życia osoby z chorobą zaburzającą czynność układu oddechowego. Dział Rehabilitacji Medycznej Szpitala dysponuje wysoko wykwalifikowaną kadrą, pracującą w oparciu o najbardziej powszechne obecnie w fizjoterapii metody oraz bardzo dobrą bazą sprzętową. Lokalizacja szpitala, otoczonego lasem i terenami zielonymi, stanowi doskonałe warunki do ćwiczeń na świeżym powietrzu. Szpital świadczy wielokierunkową fizjoterapię dla pacjentów z wadami postawy, ze schorzeniami ortopedycznymi, neurologicznymi czy wewnętrznymi. Ze względu jednak na specyfikę placówki, gdzie mimo wielospecjalistycznego profilu, leczenie chorób układu oddechowego odbywa się na największą skalę w województwie, fizjoterapia pulmonologiczna stanowi tu bardzo ważne ogniwo w programie ogólnego leczenia. Fizjoterapię pulmonologiczną prowadzi się w warunkach szpitalnych na wszystkich oddziałach leczenia, ambulatoryjnych oraz domowych- u pacjentów wentylowanych mechanicznie.
Jak wygląda i na czym polega rehabilitacja pulmonologiczna?
Każdy program rehabilitacji pulmonologicznej opiera się na indywidualnych możliwościach i potrzebach pacjenta. Nieodzownym jego składnikiem są ćwiczenia fizyczne, ponieważ prawie wszyscy pacjenci odnoszą korzyści z aktywności fizycznej, większej niż ta, którą podejmują w codziennym życiu. Aktywność fizyczna jest zaś niezbędnym składnikiem prozdrowotnego stylu życia. Ćwiczenia wspomagane są przez inne elementy fizjoterapii, takie jak masaż czy zabiegi fizykalne. To, jakie i ile środków znajdzie zastosowanie, zależy od wskazań. Podczas treningu należy kontrolować koordynację oddechu z wykonywanym ruchem. W celu uzyskania korzystnych skutków aktywności zasadą jest stopniowe zwiększanie obciążenia wysiłkiem fizycznym do poziomu określonego jako optymalny. Najczęściej stosuje się ćwiczenia wytrzymałościowe: marsze, Nordic Walking, wchodzenie po schodach, ćwiczenia na ergometrze rowerowym czy bieżni mechanicznej. Do odbudowy siły mięśni zaleca się ćwiczenia oporowe z użyciem ciężarków lub taśm elastycznych.
Jacy pacjenci kwalifikują się do rehabilitacji oddechowej?
Pacjenci z przewlekłymi chorobami płuc: przewlekłą obturacyjną chorobą płuc (POChP), mukowiscydozą, rozstrzeniami oskrzeli, astmą oskrzelową, śródmiąższowymi chorobami płuc - pylice, zwłóknienia, sarkoidoza, nowotworami płuc oraz po operacjach torakochirurgicznych i po operacjach górnej części jamy brzusznej wpływających na czynność układu oddechowego. Metody fizjoterapiipulmonologicznej znajdują też zastosowanie w leczeniu i rehabilitacji chorych, u których zaburzenia oddechowe współistnieją z innymi schorzeniami, szczególnie chorobami kardiologicznymi.
Pacjenci cierpiący z powodu chorób oddechowych chyba nie są zbyt chętni do aktywności fizycznej, a ta, jak Pani wspomniała, jest nieodłącznym elementem rehabilitacji.
Owszem, pacjenci nierzadko unikają wszelkiej aktywności fizycznej z powodu uczucia duszności, która towarzyszy im podczas wysiłku, jak również w spoczynku. Uprawianie wysiłku fizycznego wśród tej grupy wciąż wyzwala opory psychiczne, gdyż pacjenci uważają, że ruch w tych jednostkach chorobowych może okazać się szkodliwy. Są to jednak błędne osądy, gdyż istnieje wiele dowodów naukowych, potwierdzających, że ćwiczenia ruchowe mogą znacząco wspomóc lub przyhamować postęp chorobowy, zwłaszcza we wczesnym jego stadium. Rehabilitacja pulmonologiczna stanowi więc u takich osób nieodłączny składnik prawidłowego postępowania.
A po terapii? Jakie są możliwości w zakresie uprawiania sportu?
Niektórzy pacjenci, pomimo choroby układu oddechowego, chcą podtrzymywać swoje przyzwyczajenia rekreacyjne lub uprawiać sport. W większości przypadków jest to możliwe, a nawet przynoszące istotne korzyści. Czasem wystarczy jedynie zmodyfikować intensywność wysiłku czy warunki środowiskowe jego realizacji. Ważne, aby ćwiczenia fizyczne były indywidualnie dobrane, właściwie dawkowane i bieżąco kontrolowane. Trzeba oceniać także reakcję organizmu na wysiłek. Intensywność ćwiczeń kontroluje się poprzez pomiar częstotliwości skurczów serca (badanie tętna, EKG), pomiar ciśnienia tętniczego, pomiar wysycenia hemoglobiny tlenem, ocenę nasilenia duszności i subiektywnego odczucie zmęczenia.
Dlaczego rehabilitacja oddechowa jest ważnym elementem leczenia?
Osoby z przewlekłymi postępującymi chorobami płuc doświadczają stopniowego nasilania dolegliwości, takich jak duszność, łatwe męczenie się, osłabienie, uporczywy kaszel, co skutkuje ograniczeniem aktywności. Mała aktywność fizyczna z kolei powoduje osłabienie mięśni i ogólnej wydolności fizycznej, co wiedzie do jeszcze większego ograniczenia aktywność i możliwości funkcjonalnych. Chory wpada w błędne koło przyczyn i skutków, z którego samodzielnie nie może się uwolnić. Staje się osobą niepełnosprawną. Nierzadko doświadcza też lęku i/lub depresji i wycofuje się z życia społecznego. Jakość jego życia ulega znacznemu pogorszeniu. W takich sytuacjach pracujący w Dziale Rehabilitacji Medycznej psycholog, może budować z pacjentem jego motywację i mobilizować go do aktywizacji fizycznej. U osób z wysokim poziomem napięcia psychicznego stosuje się techniki relaksacyjne. Pojawiające się pierwsze efekty terapii są bardzo często silnym bodźcem dla chorego. Fizjoterapia pulmonologiczna skutkuje zmniejszaniem nasilenia objawów choroby, zwiększeniem wydolności fizycznej, zwiększeniem siły i wytrzymałości mięśniowej, zwiększenie ogólnej sprawności ruchowej i zdolności podejmowania różnych czynności w życiu codziennym, a także wzbogaca pacjenta o cenną wiedzę w zakresie samokontroli.