Ryszard Tadeusiewicz, profesor AGH: Akademia Górnicza a sprawa polskości Śląska
Polskość Górnego Śląska została ciężko wywalczona po I wojnie światowej. Niemcy były w tej wojnie stroną pokonaną, ale to nie zmieniało ich roszczeniowego nastawienia i dążenia do zachowania władzy nad wszystkimi terytoriami, które w przeszłości zagarnęli.
Ogromne trudności miała rodząca się po 123 latach niewoli II Rzeczpospolita Polska z odzyskaniem Wielkopolski oraz z uzyskaniem przyrzeczonego w zapisach Traktatu Wersalskiego dostępu do morza. Niemniej te fragmenty udało się Polsce uzyskać w sposób pewny i trwały, więc mimo różnych przejściowych trudności granice tam wyznaczone można było uznać za bezpieczne.
Problemem był jednak Górny Śląsk. Ten obszar do przedrozbiorowej Polski nie należał, a jednocześnie był bardzo pożądany ze względu na rozwinięty przemysł i liczne bogactwa mineralne pod ziemią (głównie złoża węgla, ale też rud metali).
Wybuchły więc dwa powstania śląskie (17.08.1919 i 20.08.1920 roku), które jednak nie przyniosły oczekiwanego rozstrzygnięcia.
Korzystne dla Polski było stanowisko prezydenta USA, Thomasa Woodrowa Wilsona, który wyrażał opinię, że do Polski powinny należeć ziemie zamieszkane w większości przez ludność polską. Zarządzono więc plebiscyt, w którym ludność miała się wypowiedzieć za Polską lub za Niemcami. Dopuszczono jednak do głosowania także osoby, które mieszkały na Śląsku, ale z niego emigrowały. Niemcy przywieźli więc na Śląsk 182 tysiące emigrantów, którzy stanowili 19% wszystkich wyborców i wygrali plebiscyt. W efekcie Śląsk przekazano Niemcom (bez powiatów pszczyńskiego i rybnickiego, które przyznano Polsce). Wojciech Korfanty wzniecił więc 2 maja 1921 roku trzecie Powstanie Śląskie, w wyniku którego do Polski przyłączono 29% obszaru Śląska, zdecydowanie zasiedlonego przez ludność polską. Na tym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców hutniczych i 9 z 14 istniejących stalowni.
Argumentem, który wysuwali Niemcy, było stwierdzenie, że Polacy ten przemysł zmarnują, bo wśród nich byli głównie robotnicy, brak było natomiast inżynierów. I w tym momencie do akcji weszła moja uczelnia. Utworzenie w 1919 w Krakowie Akademii Górniczej (w której kształcono także hutników, chociaż w nazwie uczelni hutnictwo pojawić się miało dopiero po II wojnie światowej) okazało się decyzją niezwykle mądrą. Prawie dokładnie wtedy, gdy na Śląsku pojawiło się zapotrzebowanie na polskich inżynierów górników i hutników, Akademia Górnicza wypuściła pierwszych dobrze wykształconych absolwentów. Dokładnie 22.03.1922 mury uczelni opuściło pierwsze pokolenie polskich inżynierów górniczych, którzy zasilili walczący o polskość Śląsk. Ogółem do wybuchu II wojny światowej (w 1939 roku) krakowska Akademia Górnicza „wyprodukowała” 792 inżynierów górnictwa i hutnictwa.
Warto pamiętać o tym naszym wkładzie w polskość Górnego Śląska!
Gdy w 1945 roku wojska tak zwanego 1 Frontu Ukraińskiego wyparły z tamtych obszarów Niemców, nikt już nie miał cienia wątpliwości, że to będą zimie polskie. Dlatego gdy jeszcze trwały walki w okolicach Katowic i Gliwic, na Akademii Górniczej zaczęto już kształcenie studentów. Wielu z nich miało już zaliczone szereg przedmiotów, ponieważ podczas okupacji trwało nielegalne kształcenie akademickie prowadzone pod kierunkiem wybranego w 1939 roku rektora Akademii Górniczej, profesora Walerego Goetla. Dlatego gdy 16.04.1945 roku odbyła się w murach częściowo zdewastowanej AG inauguracja pierwszego po wojnie roku akademickiego - wkrótce potem na zrujnowany wojną Śląsk wyruszyli pierwsi polscy inżynierowie górnicy i hutnicy - absolwenci Akademii Górniczej. I w ten sposób na sprawie polskości Śląska została postawiona końcowa kropka!