Rzetelny podatnik - warunki możliwe do spełnienia?
Od wielu lat obserwujemy obniżający się poziom legislacji, zwłaszcza w zakresie prawa podatkowego. Rośnie również liczba arbitralnie podejmowanych zmian. Przepisy, które podatnik winien znać, zmieniają się z kosmiczną wręcz prędkością.
Najlepszym przykładem są zmiany w zakresie rozliczania kosztów uzyskania przychodów twórców. Nowe regulacje nie zdążyły na dobre wejść w życie, a już powstał projekt ich zmian z mocą wsteczną od 1 stycznia 2018 roku.
Nawet po wprowadzeniu poprawek, krąg twórców uprawnionych do 50 proc. kosztów pozostanie ustalony na podstawie arbitralnych decyzji władcy podatkowego.
W 2017 roku weszła w życie reforma służb skarbowych. Powołano nową Krajową Administrację Skarbową. Za wcześnie na wnioski co do skuteczności wprowadzonych zmian. Możemy jednak zaobserwować większą intensywność kontroli podatkowych. Początkowo dotyczyły one wyłudzeń w podatku VAT. Obecnie coraz częściej dotyczą podatników od wielu lat prowadzących działalność gospodarczą, którzy dotąd nie mieli większych problemów z fiskusem.
Zauważalne jest zainteresowanie osobami wykonującymi usługi w ramach tzw. samozatrudnienia. Wątpliwości organów skarbowych budzi charakter wykonywanych czynności oraz zakwalifikowanie ich, jako działalności gospodarczej na potrzeby podatku dochodowego. Informatyk wykonujący działalność gospodarczą na rzecz jednego zleceniodawcy może być potraktowany, jak osoba wykonująca zlecenie dla jednego podmiotu, co pozbawi go prawa do rozliczania kosztów podatkowych, obliczania podatku według liniowej stawki itd. Organy kwestionują też faktury w kosztach zleceniodawcy, jeżeli nie potrafi on udokumentować wykonania usługi niematerialnej.
Po przerwie wynikającej z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 2013 roku i związanej z tym zmiany przepisów wracają kontrole w zakresie tzw. dochodów nieujawnionych. Coraz więcej podatników spotyka się ponownie z koniecznością wykazywania dochodów pozwalających na pokrycie poniesionych wydatków.
Największe wątpliwości budzi kwestia tzw. należytej staranności w podatku VAT. Ilość prób wyłudzeń podatku, często w ramach zorganizowanej działalności grup przestępczych, osiągnęła rozmiary zagrażające dochodom publicznym. Przy okazji nielegalnej działalności po-szkodowanym może zostać rzetelnie działający, sumiennie płacący podatki przedsiębiorca. Nieświadomy udział w karuzeli podatkowej nie stanowi dla organów podatkowych przeszkody w zakwestionowaniu prawa do odliczenia podatku naliczonego. Skutkiem są nie tylko duże kwoty zatrzymanych zwrotów podatku VAT, ale i obowiązek zapłaty zaległych, zdaniem organów skarbowych, podatków.
W prawie podatkowym nie ma jasnych kryteriów zachowania należytej staranności. Orzecznictwo wskazuje na zróżnicowane kryteria weryfikacji kontrahenta.
Ministerstwo Finansów pracuje nad listą przesłanek, które miałyby świadczyć o rzetelności podatnika. W toku prac zgłoszono wiele czynności o tym świadczących: weryfikacja, czy kontrahent został wpisany do KRS, a umowy zawierają osoby umocowane; sprawdzenie numeru REGON; sprawdzenie czy kontrahent ma czynny status podatnika VAT; weryfikacja, czy kontrahent nie ma długów; sprawdzenie, czy kapitał zakładowy kontrahenta nie jest zbyt niski; weryfikacja adekwatności warunków umowy do praktyk przyjętych w danej branży, zawieranie umów w formie pisemnej i dziesiątki innych.
W oparciu o podane przykłady zachowanie należytej staranności przyprawia o ból głowy. Czas poświęcony na weryfikację może być dłuższy niż inne, związane z transakcją czynności. Pozostaje pytanie, czy podatnik dotrzyma staranności, gdy nie wypełni tylko jednej z przesłanek weryfikacji kontrahenta.
W wielu firmach powstaje konieczność wprowadzenia procedur zabezpieczających osoby zarządzające przedsiębiorstwem przed ryzykiem odpowiedzialności karno-skarbowej. Nieświadome uczestnictwo w przestępstwach karuzelowych prowadzi do wszczynania postępowań karnych wobec osób odpowiedzialnych za rozliczenia podatkowe. Tymczasem osoby te nie tylko nie mają wiedzy o nielegalnych działaniach kontrahentów firmy, ale i możliwości weryfikacji ich rzetelności.
Współczesne tempo życia wymaga szybkiego działania, także w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Czy w takiej sytuacji podatnik jest w stanie weryfikować każdego kontrahenta? Czy ciężar walki z nadużyciami podatkowymi powinien być przesuwany z organów państwa na podatników?
Łatwe prowadzenie biznesu w Polsce… już było. Konstytucja biznesu i inne ramowe akty prawne nie naprawią zmniejszającego się bezpieczeństwa prawnego. Nie tylko przepisy, a praktyka ich stosowania ma znaczenie dla poczucia pewności podatników. Umożliwia to skupienie się na rozwoju działalności, a nie zabezpieczaniu przed negatywnymi skutkami niesprawnego aparatu skarbowego, który swoje obowiązki będzie przerzucał na podatników.
