Superjednostka w Katowicach ANNA DUDZIŃSKA, DOBRZE ZAPROJEKTOWANE
Mieczysław Król zaproponował skomasowaną jednostkę mieszkaniową, jeden duży budynek, który składał się z dziewięciu wieżowców. Ale - uwaga - wieżowców połączonych.
Katowicka Superjednostka powstała z potrzeby właściwej dla tego okresu w naszej historii - tłumaczyli lektorzy Polskiej Kroniki Filmowej. Posłuchajmy ich więc dalej, proszę sobie wyobrazić tę charakterystyczną marszową muzykę i rozemocjonowany głos lektora: „W stolicy Górnego Śląska ruch budowlany jak nigdy. W centrum miasta i na dalekich przedmieściach coraz więcej wygodnych domów. Budownictwo mieszkaniowe na całym Śląsku, a szczególnie w Katowicach, może się poszczycić pięknymi efektami. Katowicka Rada Narodowa nie próżnowała przez minioną kadencję...”.
I jak brzmi? W takich oto czasach, nie tak znowu długo po wojnie, miasto szukało nowego wizerunku. Katowice postawiły na nowoczesność. Dlatego budynek, który miał stanąć w centrum Katowic, tuż obok pomnika Powstańców Śląskich, stał się tematem ogłoszonego w 1960 roku konkursu. Szukano przykładu nowej polskiej urbanistyki.
Tłumaczy dr Ryszard Nakonieczny, architekt, wykładowca akademicki: - Wiktor Lipowczan zaproponował jednostki mieszkaniowe w kształcie trójramiennych gwiazd. Jędrzej Badner i Jurand Jarecki z kolei wyobrazili sobie cztery szesnastopiętrowe punktowce. A Mieczysław Król zaproponował zupełnie coś innego: skomasowaną jednostkę mieszkaniową, jeden duży budynek, który składał się z dziewięciu wieżowców. Ale - uwaga - wieżowców połączonych.
Koncepcja Mieczysława Króla to koncepcja znanej i górującej nad katowickim rondem Superjednostki, wspartej na 72 podporach. Sklepy, szkoła, przedszkole - to wszystko też znalazło się w tej idei. Miały być te obiekty nawet połączone specjalnymi kładkami, ale na to pieniędzy nie starczyło.
Dalej Nakonieczny: - On zaproponował coś, czym interesowali się już architekci przed wojną, lecz tak naprawdę zrealizował Le Corbusier w latach 50., w postaci słynnej jednostki marsylskiej.
Na związek Superjednostki ze znanym marsylskim kombinatem do mieszkania miał zwrócić uwagę sam generał de Gaulle, który w 1967 był w Katowicach. Wszystkim, którzy uważają, że marsylska jednostka jest lepsza od tej naszej, Ryszard Nakonieczny przypomina o warunkach tamtejszej zabudowy. - W Marsylii budynek stoi pod miastem i był jednym obiektem w okolicy. Dlatego Le Corbusier musiał powiązać z mieszkalnictwem powierzchnie handlowo-usługowe pośrodku tego budynku i tereny rekreacyjne na jego dachu… Nakonieczny przestrzega, by nie oceniać Superjednostki po pierwszym zwiedzaniu: - Na początku człowiek tam się po prostu gubi, nie ma dobrej orientacji - mówi. - Ale mieszkańcy już nauczyli się tego budynku.
27 maja w ramach festiwalu „Film i Miasto” w kinie Kosmos zaplanowano pokaz filmu Teresy Czepiec „Superjednostka”. Potem z reżyserką i doktorem Ryszardem Nakoniecznym będzie można superjednostkę zwiedzać.
***
Mieczysław Król
Architekt, zmarł w 2013 r. Zaprojektował osiedle Koszutka (m.in. budynki wokół pl. Grunwaldzkiego) czy osiedle przy ratuszu w Sosnowcu. Współautor projektu Zenita.
***
Dr Ryszard Nakonieczny
Architekt i urbanista; naukowiec Politechniki Śląskiej, ekspert w zakresie historii architektury.
