Teresa Kujawa była legendą i nestorką polskiej sceny baletowej

We wtorek, 28 kwietnia we Wrocławiu w wieku 92 lat zmarła Teresa Kujawa, wybitna polska tancerka, choreograf, reżyser i pedagog. Przez wiele lat była związana z Poznaniem, z Teatrem Wielkim, Polskim Teatrem Tańca i innymi tutejszymi scenami oraz Poznańską Szkołą Baletową.

Teresa Kujawa urodziła się 11 grudnia 1927 roku w Bydgoszczy. Była wychowanką Zofii Pflac-Dróbeckiej, u której pobierała lekcje w prywatnej szkole baletowej w Toruniu. Następnie ukończyła Technikum Kinematografii w Poznaniu i Wydział Pedagogiczny Państwowej Szkoły Baletowej w Warszawie. Kształciła się także w akademiach tańca w Paryżu (w latach 1958-60) i w Moskwie (w roku 1963) gdzie jednocześnie pracowała. Jednak ten rodzaj kształcenia nie został uznany w Polsce.

Za swoich mistrzów uważała Stanisława Miszczyka, Feliksa Parnella i Leona Wójcikowskiego. Jej pierwszym mężem był określany mianem „reformatora polskiego baletu” Conrad Drzewiecki, ale ich związek szybko się rozpadł. Jak pisze Stafan Drajewski, „nie uratował go nawet pobyt Teresy Kujawy w Paryżu w tym samym zespole, w którym występował Conrad Drzewiecki”. Później artystka związała się z Franciszkiem Knapikiem, również tancerzem i choreografem oraz swoim uczniem. Pozostała z nim w związku małżeńskim do jego śmierci 23 stycznia tego roku.

Mistrzyni sztuki tanecznej

W latach 1947/49 była tancerką Teatrów Dolnośląskich (obecnie Opera Wrocławska). Od roku 1949 pracowała jako tancerka Opery Poznańskiej. W latach 1952/58 była solistką baletu, a następnie przez dwa lata przebywała zagranicą. Współpracowała z Theatre d’Art du Ballet w Paryżu, z którym związany był też jej ówczesny mąż Conrad Drzewiecki. Z paryskim baletem podróżowała po całej Europie i krajach Bliskiego Wschodu.

W latach 1960/71 występowała ponownie jako solistka Opery Poznańskiej. W roku 1971 rozpoczęła nowy etap w karierze – została choreografem w Operze Wrocławskiej. W 1974 roku została choreografką Polskiego Teatru Tańca, którego dyrektorem naczelnym i artystycznym był Conrad Drzewiecki. Następnie od roku 1975 była choreografką Teatru Wielkiego w Łodzi, a w latach 1976/82 pracowała znów w Operze Wrocławskiej będąc także do roku 1986 choreografką Teatru Wielkiego w Warszawie. Pełniła funkcję kierownika baletu w Operze Wrocławskiej i w Teatrze Wielkim w Łodzi.

W latach 1992/94 była reżyserką Opery i Operetki w Szczecinie. W latach 1954/71 Teresa Kujawa była wykładowcą Państwowej Szkoły Baletowej w Poznaniu. Uczyła też w Warszawie oraz Moskiewskiej Akademii Tańca. Wykładała tam techniki tańca hiszpańskiego oraz polskich tańców narodowych. Wśród jej uczennic i uczniów byli m.in. Ewa Wycichowska, Emil Wesołowski, Anna Staszak, Franciszek Knapik i Mirosław Różalski.

Odeszła legenda

Określana mianem „nestorki” i „legendy” polskiej sceny baletowej Kujawa znana była przede wszystkim ze swej twórczości choreograficznej. Współpracowała m.in. z Aramem Chaczaturianem przy „Spartakusie” w Operze Wrocławskiej czy z Conradem Drzewieckim. Uznawana jest za główną propagatorkę baletu modern w Polsce. O swej pasji mówiła:

Czułam potrzebę wypowiedzenia się poprzez taniec i przez ruch. Sądzę jednak, że gdyby moim przeznaczeniem było zostać pielęgniarką czy krawcową, tak samo zatraciłabym się w tych zawodach jak w sztuce tańca. Jako choreograf tworzę choreografię. Mówiąc wprost robię teatr i to nie dla siebie, ale dla innych.

Jako tancerka Teresa Kujawa zadebiutowała w roku 1949 na scenie Teatrów Dolnośląskich (Opera Wrocławska) w „Słomkowym kapeluszu” Eugene Labiche’a w reżyserii Jerzego Waldena. W tym samym roku wystąpiła w roli Dziewczyny w wystawionej w Operze Wrocławskiej suicie baletowej „Paw i dziewczyna” Tadeusza Szeligowskiego w choreografii Zygmunta Patkowskiego. Wśród jej ról wyróżniają się kreacje charakterystyczne jak Wróżka Carabosse w „Śpiącej królewnie” czy Bernarda Alba w „Domu Bernardy Alba”. Jako choreograf Teresa Kujawa pierwsze kroki stawiała podczas pobytu w Paryżu, gdzie dla Theatre d’Art du Ballet stworzyła choreografię do „Małej suity” Witolda Lutosławskiego.

Aktywna do samego końca

Po powrocie do kraju artystka współpracowała m.in. Teatrami Dramatycznymi w Poznaniu, Teatrem im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie, Teatrem im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu i Operą Poznańską, a w latach w następnych z teatrami w całej Polsce. W latach 1971/86 była główną choreografką w zespole Opery Wrocławskiej, Polskiego Teatru Tańca, Teatru Wielkiego w Łodzi i Teatru Wielkiego w Warszawie. Jednym z jej głównych osiągnięć z tamtych czasów była zrealizowana w Polskim Teatrze Tańca „Medea” do muzyki Juliusza Łuciuka.

Kujawa współpracowała też z Conradem Drzewieckim przy jego ostatnim spektaklu, czyli zrealizowanej w 2004 roku w Teatrze Wielkim w Poznaniu z okazji wstąpienia Polski do Unii Europejskiej baletowej wersji IX Symfonii Ludwiga van Beethovena. Jej ostatnią realizacją był „Wieczór Polski” Wojciecha Kilara wyreżyserowany z Emilem Wesołowskim w Operze Wrocławskiej w roku 2018.