Ubezwłasnowolnienie (rady adwokata)
Ubezwłasnowolnienie nie kojarzy się najlepiej, ale jest wyrazem troski o bliskie nam osoby
To fakt powszechnie znany, że poprzez prawną instytucję ubezwłasnowolnienia pozbawia się jakąś osobę możliwości podejmowania jakichkolwiek czynności prawnych. Innymi słowy: ubezwłasnowolniony traci możliwość decydowania o swoim życiu.
Nie ulega wątpliwości, że pojęcie ubezwłasnowolnienia nie budzi dobrych skojarzeń. Czemu jednak służy ta instytucja? Czy jest potrzebna? Kiedy można ją zastosować? Na pytania odpowiada w tym poradniku adwokat Anna Winnicka-Skalniak.
Gdy kończymy 18 lat
Po osiągnięciu pełnoletności nabywamy pełne prawo do decydowania o swoim życiu. Nikt nie ma już prawa do sprawowania nad nami opieki czy decydowania w naszym imieniu.
Ale nie każdy jest w stanie decydować o sobie
Zdarza się, że pełna zdolność do samodzielnego decydowania o swoim życiu może okazać się niebezpieczna dla osób, które są niezaradne z powodu choroby lub upośledzenia.
– I właśnie dla takich przypadków ustawodawca skonstruował instytucję ubezwłasnowolnienia. Zgodnie z jej przeznaczeniem jest wyrazem troski, pomocy i opieki wobec osób, które nie potrafią same o siebie zadbać – tłumaczy adwokat. – Dzięki instytucji ubezwłasnowolnienia osoby niezaradne życiowo nie muszą podejmować samodzielnych decyzji. Przede wszystkim nie ponoszą jednak odpowiedzialności za swoje czyny.
Są dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia
Może ono być:
częściowe całkowite.
Podział zależy od stanu osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona.
Ubezwłasnowolnienie całkowite
Tego rodzaju ubezwłasnowolnienie (czyli całkowite) pozbawia daną osobę możliwości decydowania o swoim życiu i podejmowania wszelkich czynności prawnych.
W szczególności chodzi o takie czynności prawne, jak: zawarcie umowy sprzedaży majątku, sporządzenie testamentu, przyjęcie darowizny.
Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie może zawierać jedynie umowy powszechnie zawierane w bieżących sprawach życia codziennego, jak na przykład robienie drobnych zakupów oraz korzystanie z drobnych usług, takich jak wizyta u fryzjera czy kupno biletu autobusowego.
Może zawierać tego rodzaju umowy, o ile nie pociąga to za sobą rażącego pokrzywdzenia takiej osoby.
Kiedy całkowite ubezwłasnowolnienie
Podstawową przesłanką orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego jest brak możliwości w zakresie samodzielnego kierowania swoim postępowaniem przez daną osobę wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego bądź innego rodzaju zaburzeń psychicznych (również tych spowodowanych pijaństwem czy narkomanią), jak wyjaśnia adwokat.
Niezwykle istotne jest to, że sąd – orzekając o ubezwłasnowolnieniu – ma na względzie interes osoby, która ma być ubezwłasnowolniona, oraz jej dobro, podkreśla nasza specjalistka od prawa.
Co dalej
Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie sąd ustanawia opiekuna prawnego, na którego przenosi prawo do decydowania w sprawach osoby ubezwłasnowolnionej.
Kto może być opiekunem
Opiekunem – w pierwszej kolejności – powinien być współmałżonek. A jeśli nie jest to możliwe, ktoś z rodziny, na przykład rodzic.
W przypadku braku odpowiedniej osoby w kręgu najbliższych sąd ustanowi osobę obcą, wyjaśnia adwokat.
Obowiązkiem opiekuna jest dbanie o dobro osoby ubezwłasnowolnionej, w tym także o jej zdrowie. To właśnie opiekun, w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej, wyraża zgodę na przyjęcie jej do szpitala czy wykonanie zabiegu.
Zapamiętaj: ubezwłasnowolniony całkowicie nie ma możliwości samodzielnego decydowania o swoich sprawach.
W przypadku zawarcia przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie umowy sprzedaży czy umowy kredytowej czynność taką uznaje się za nieważną.
Ubezwłasnowolnienie częściowe
O ubezwłasnowolnieniu częściowym można mówić, gdy osoba pełnoletnia potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw – z uwagi na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne, także takie jak pijaństwo czy narkomania.
Osoba ubezwłasnowolniona częściowa, co do zasady, ma możliwość podejmowania czynności prawnych – jednak niezbędna jest zgoda przedstawiciela ustawowego.
Bez zgody przedstawiciela ustawowego osoba ubezwłasnowolniona częściowo może zawierać jedynie umowy powszechnie zawierane w bieżących sprawach drobnych życia codziennego, tłumaczy nasza specjalistka. Czynność wymagająca zgody przedstawiciela, a dokonana bez niej, jest nieważna. Niezwykle istotne jest jednak, że – w przeciwieństwie do ubezwłasnowolnienia całkowitego – istnieje katalog czynności, które mogą być dokonywane samodzielnie przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo.