Urlopy rodzicielskie. Jakie zmiany w 2016 roku

Kaśka Borek

2 stycznia 2016 roku wchodzą w życie nowe regulacje dotyczące wykorzystywania urlopów związanych z narodzinami i wychowaniem dziecka.

24 lipca 2015 roku Sejm uchwalił prezydencki projekt zmian w Kodeksie pracy w zakresie urlopów związanych z narodzinami i wychowaniem dziecka.

Ta zmiana ustawy w szczególności:

• Ujednolica zasady i system urlopów związanych z narodzinami dziecka - poprzez włączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego do urlopu rodzicielskiego, którego maksymalny wymiar wyniesie 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka lub 34 tygodnie - w razie urodzenia co najmniej dwojga dzieci przy porodzie.
• Wprowadza możliwość wykorzystania części urlopu rodzicielskiego (16 tygodni) do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat - a więc nie bezpośrednio po urlopie macierzyńskim (urlop w późniejszym terminie będzie udzielany maksymalnie w dwóch częściach).
• Zmienia liczbę części, w jakich można wykorzystywać urlop rodzicielski - z nie więcej niż 3 na nie więcej niż 4.
• Wprowadza proporcjonalne wydłużenie urlopu rodzicielskiego w sytuacji, gdy łączymy go z pracą w niepełnym wymiarze czasu pracy.
• Wprowadza możliwość wymieniania się opieką nad dzieckiem i przysługującym z tego tytułu urlopem rodzicielskim i zasiłkiem macierzyńskim za czas takiego urlopu przez rodziców, z których jedno jest pracownikiem a drugie jest objęte ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa z innego tytułu, na przykład prowadzi własną działalność gospodarczą.
• Wydłuża okres wykorzystywania urlopu ojcowskiego do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia.
• Umożliwia wykorzystanie corocznego zwolnienia od pracy w związku z wychowywaniem przynajmniej jednego dziecka nie tylko w dniach (2 dni), ale także w godzinach (16 godzin) - zgodnie z wyborem pracownika.

Poniżej szczegółowo omawiamy wybrane zmiany.

Dwa rodzaje urlopów
Pierwsza zmiana dotyczy ujednoliconych zasad i systemu urlopów związanych z narodzinami dziecka poprzez włączenie dodatkowego urlopu macierzyńskiego do urlopu rodzicielskiego.

Począwszy od 2 stycznia 2016 roku obowiązywać będą dwa rodzaje urlopów związanych z narodzinami dziecka. Pierwszy to urlop macierzyński (podstawowy). Jego wymiar pozostanie bez zmian. To:

• 20 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 31 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
• 33 tygodnie - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
• 35 tygodni - w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
• 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Drugi to urlop rodzicielski. Jego wymiar wynosić będzie do 32 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i do 34 tygodni w przypadku urodzenia dwojga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Uwaga!
Nie zmienia się łączna długość płatnych urlopów związanych z narodzinami dziecka. Wynoszą maksymalnie 52 tygodnie urlopu w przypadku urodzenia jednego dziecka i:

• 65 tygodni - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
• 67 tygodni - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
• 69 tygodni - w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
• 71 tygodni - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Zmiana liczby części
Od 2 stycznia 2016 roku urlop rodzicielski będzie przysługiwał bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Będzie go można wykorzystać:

• jednorazowo, albo
• w nie więcej niż 4 częściach, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej i nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6rok życia,

Nowe przepisy wprowadzają jednak możliwość udzielenia urlopu rodzicielskiego w wymiarze do 16 tygodni w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu. To rodzice zdecydują, czy będą chcieli skorzystać z tej możliwości, a jeśli tak - to kiedy. Jednak każda część urlopu rodzicielskiego nie może być krótsza niż 8 tygodni (nie dotyczy to sytuacji, gdy pozostała do wykorzystania część urlopu rodzicielskiego jest krótsza niż 8 tygodni.

Uwaga! Liczba części udzielonego w taki sposób urlopu rodzicielskiego będzie pomniejszała liczbę części przysługującego urlopu wychowawczego. W praktyce oznacza to, że gdy zdecydujemy się na wykorzystanie w późniejszym terminie na przykład jednej części urlopu rodzicielskiego, to w przypadku korzystania w przyszłości również z urlopu wychowawczego na to samo dziecko będziemy mogli wykorzystać go już nie w 5, a tylko w 4 częściach.

Gdy łączymy urlop z pracą
Zmiana wprowadza także proporcjonalne wydłużenie urlopu rodzicielskiego w sytuacji, gdy łączymy go z pracą w niepełnym wymiarze czasu pracy

Od 2 stycznia 2016 roku nadal będzie możliwe łączenie urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu w wymiarze nie wyższym niż 1/2 etatu. W takiej sytuacji wymiar urlopu będzie jednak wydłużony proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie łączenia jej i korzystania z tego urlopu (jego części) - maksymalnie do 64 tygodni (urlop na jedno dziecko) lub 68 tygodni (na dwoje lub więcej urodzonych przy jednym porodzie).

Przykład: pracownik łączy 8 tygodni urlopu rodzicielskiego z pracą w wymiarze połowy pełnego wymiaru czasu pracy i w okresie, o który nastąpi proporcjonalne wydłużenie urlopu nie zamierza pracować. Osiem tygodni urlopu rodzicielskiego x 1/2 etatu (wymiar czasu pracy, w którym pracownik zamierza wykonywać pracę) daje 4 tygodnie (wymiar urlopu rodzicielskiego, o który nastąpi proporcjonalne wydłużenie urlopu rodzicielskiego).
W takim przypadku pracownikowi wydłuży się wymiar urlopu rodzicielskiego (niełączonego z wykonywaniem pracy) o 4 tygodnie.

Wymienna opieka
Jeśli mama jest ubezpieczona z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej i będzie pobierać zasiłek macierzyński przez okres 20 tygodni (czyli odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu), tata będący pracownikiem będzie mógł skorzystać z urlopu rodzicielskiego na dziecko.

Dłuższy ojcowski
Od 2 stycznia 2016 roku wydłuży się okres wykorzystywania urlopu ojcowskiego - do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia .

Wymiar urlopu ojcowskiego będzie wynosił do dwóch tygodni. Ale pracownik, który został tatą, będzie miał więcej czasu na jego wykorzystanie, bo aż do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia. Będzie miał również możliwość podzielenia urlopu na dwie części, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.

Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika o urlop ojcowski, złożony w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu.

Wolne na dziecko
Od 2 stycznia 2016 roku mama lub tata uprawnieni do zwolnienia od pracy z tytułu wychowywania dziecka w wieku do lat 14 sami zdecydują, czy będą woleli wykorzystać to zwolnienie w dniach (2 dni), czy godzinach (16 godzin).
Sposób skorzystania z takiego zwolnienia w danym roku kalendarzowym będzie trzeba określić w pierwszym wniosku o jego udzielenie złożonym w danym roku.

Przykładowo: wnosząc o udzielenie takiego zwolnienia w godzinach w pierwszym wniosku (np. 6 godzin), pracownik będzie mógł do końca danego roku wnioskować o udzielenie zwolnienia wyłącznie w wymiarze godzinowym (pozostałych 10 godzin).
Jeżeli oboje rodzice są zatrudnieni z powyższego uprawnienia może korzystać tylko jedno z nich.

To też jeszcze się zmieni
W 2016 roku wejdą też w życie jeszcze inne zmiany:

• możliwość rezygnacji z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie - za zgodą pracodawcy,
• umożliwienie korzystania z urlopu wychowawczego jednocześnie przez oboje rodziców,
• poszerzenie kręgu osób uprawnionych do dzielenia się uprawnieniem do urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego oraz zasiłku macierzyńskiego o najbliższych członków rodziny - w sytuacji śmierci mamy, porzucenia przez nią dziecka lub gdy ma ona orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji,
• wydłużenie do 21 dni po porodzie terminu składania wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po urlopie macierzyńskim,
• wydłużenie do 21 dni terminu na złożenie wniosku o udzielenie urlopu rodzicielskiego i urlopu wychowawczego albo ich części.

Gdy już jesteś na urlopie
Powinny Cię zainteresować tak zwane regulacje okresu przejściowego. Odnoszą się do pracowników, którzy 2 stycznia 2016 roku (czyli w dniu wejścia nowej ustawy w życie) będą korzystać z urlopów związanych z rodzicielstwem udzielonych jeszcze na starych zasadach.
To znaczy:

• dodatkowego urlopu macierzyńskiego albo jego części,
• dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części,
• urlopu rodzicielskiego albo jego części,
• części urlopu wychowawczego; lub też
• obniżenia wymiaru czasu pracy w okresie, w którym można korzystać z urlopu wychowawczego.

I tak przykładowo: jeśli w dniu wejścia w życie ustawy pracownik korzysta z dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo ich części, dotyczyć go będą przepisy (a więc również terminy składania wniosków) obowiązujące przed 2 stycznia 2016 roku.
Wniosek o udzielenie drugiej części urlopu będzie musiał złożyć w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z drugiej części urlopu. A wniosek w sprawie łączenia korzystania z dodatkowych urlopów z wykonywaniem pracy u pracodawcy, który ich udziela - w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy.

Gdy w dniu wejścia w życie ustawy pracownik korzysta z części urlopu rodzicielskiego, będzie mógł złożyć wniosek o udzielenie kolejnej części takiego urlopu na starych zasadach (w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem). Ale gdy będzie występował o następne części, będą go obowiązywały już nowe zasady (21-dniowy termin na złożenie wniosku).

Jeśli przed wejściem nowej ustawy w życie ktoś skorzystał z 1 części urlopu rodzicielskiego i po 2 stycznia 2016 roku będzie chciał zawnioskować o kolejne, będzie miał prawo do jeszcze 3 części (w sumie 4). Czyli tak, jak określają to nowe przepisy (na starych zasadach miałby prawo do skorzystania z tego urlopu w maksymalnie 3 częściach).

Konsultacja: Łukasz Szpilski, prawnik Okręgowego Inspektoratu Pracy w Zielonej Górze