W atelier śląskiego Canaletta [AKTYWNE OBRAZY]

Marlena Polok-Kin

Niezwykłe, sielskie pejzaże - z przemysłem w tle. "Pejzaż śląski w grafice i rysunku Ernsta Wilhelma Knippela i Carla Riedena w zbiorach Muzeum w Gliwicach" to podróż do świata i miejsc, których już nie ma. Jolanta Wnuk, kustosz tej ekspozycji, zaprasza na wyjątkową i niezwykle malowniczą wyprawę w przeszłość Śląska - do Gliwic.

Niesamowite, bajkowe widoki, sielankowa idylla - ale z przemysłem w tle. Tak tworzyć mógł tylko ktoś, kto Śląsk kochał i dokumentował jego przemiany. Dzieła pełne szczegółów, które trzeba pieczołowicie studiować. Zaletą i ciekawostką jest także fakt, że podczas gliwickiej ekspozycji można obejrzeć zarówno szkice i rysunki, jak i produkt finalny - w postaci niezwykłych landszaftów. Przenieśmy się w świat grafiki i rysunku Ernsta Wilhelma Knippela i Carla Riedena - do Muzeum w Gliwicach. Od dziś tam niezwykła wystaw, którą będzie okazja oglądać przez całe wakacje.

- Artyści pokazali obraz bardzo odległy od stereotypu ziemi jałowej i czarnej, po której snują się dymy z rozlicznych hut i fabryk… Śląsk, jakim go przedstawili Ernst Wilhelm Knippel i Carl Rieden, stanowił bowiem wyjątkową symbiozę świata przyrody i techniki – prężnie rozwijający się przemysł sąsiadował tu z rozległymi łąkami, polami i lasami, gdzie pełno było wiejskich dróżek czy ścieżek prowadzących do urokliwych zakątków. Na obrazach Knippela i Riedena wciąż trwa wiek niewinności, a śląska rzeczywistość początku ery industrialnej jawi się jeszcze jako „pracowita idylla” – mówi Jolanta Wnuk, kurator wystawy.

Przybliżaj lub oddalaj obraz za pomocą suwaka powyżej. Przytrzymaj obraz, aby się po nim przesuwać

Ernst Wilhelma Knippel to jeden z najwybitniejszych reprezentantów Szkoły Kowarskiej, prekursora przedstawień śląskiego pejzażu industrialnego. Knippel urodził się w 1811, zmarł w 1900 roku jakos yn piekarza z małej miejscowości Ściegny w pobliżu Kowar. Nigdy poza Śląsk nie wyjechał – nie studiował w akademii, a wiedzę i warsztat zawdzięczał praktyce w pracowni Tittela, nestora Szkoły Kowarskiej. Po śmierci ojca został przez starszego brata skierowany do tzw. terminu, gdyż grafika w realiach i ramach Szkoły Kowarskiej była przede wszystkim rzemiosłem.

Spotkanie z Carlem Riedenem (1802-1852 ), bardzo utalentowanym grafikiem, przesądziło o powstaniu spółki graficzno-wydawniczej znanej jako Rieden & Knippel z Kowar.

Gdy Knippel i jego firma rozpoczynały działalność, otrzymał zaproszenie od hrabiego Hohenlohe ze Sławięcic, właściciela wielu zakładów przemysłowych, potentata i przedsiębiorcy. Dzięki jego mecenatowi graficy ze spółki Rieden & Knippel rozpoczęli pracę nad wiernym, niemal dokumentacyjnym przedstawieniem rodzącego się na Śląsku przemysłu.

Wśród prezentowanych w Willi Caro prac znajdziemy wiele grafik i rysunków z rejencji opolskiej – panoramy Otmuchowa, przedstawienia huty w Ozimku, widoki doliny Małej Panwi - najstarszego zagłębia przemysłowego Śląska - czy pierwszej linii kolejowej z Opola do Gliwic. Nie zabraknie również miast i osad przemysłowych Górnego Śląska, które powstały w czasach Knippela i Riedena, głównie pod wpływem i dzięki finansom rodziny Hohenlohe. Na wystawie zobaczymy także litografie z Hutą „Henryków” - pierwszą hutą Zagłębia, która znajdowała się w Królestwie Polskim, na terenie dzisiejszego Sosnowca Niwki – mówi Jolanta Wnuk.

Wprawdzie to Opole było stolicą rejencji, ale Gliwice, łącząc dawne tradycje miejskie z intensywną industrializacją stały się znaczącym ośrodkiem przemysłowym. To tu powstał pierwszy na kontynencie europejskim Wielki Piec opalany koksem – wykorzystywany w Królewskiej Odlewni Żelaza - przypomina Jolanta Wnuk. Obydwaj artyści wielokrotnie przedstawiali tę najstarszą gliwicką hutę, będącą wzorem dla innych, jej klasycyzującą, oszczędną w detalach i monumentalną w formie bryłę zaprojektowaną przez Johannesa Friedricha Weddinga.

Przybliżaj lub oddalaj obraz za pomocą suwaka powyżej. Przytrzymaj obraz, aby się po nim przesuwać

Na co warto zwrócić uwagę? Choć główną pasją Knippela i Riedena była architektura wpisana w krajobraz, uwagę na grafikach i rysunkach zwraca także precyzyjne oddanie typów ludzkich – postaci należących do różnych sfer i warstw społecznych, mieszkańców miast, miasteczek i wsi, co samo w sobie stanowi ciekawe studium epoki.

- Zastanawiający jest swego rodzaju egalitaryzm w przedstawianiu postaci; artyści nie wyróżniają ani osób pracujących, ani nadzorujących ich pracę; nie tworzą hierarchii. Wszystkie postaci zostają wkomponowane w otaczający je pejzaż, tworząc barwną opowieść o codzienności. Knippel i Rieden w swoich grafikach dokonują apoteozy rzeczywistości - omijając dramaty, kontrowersje, przykre zdarzenia - przedstawiają sielankę z przemysłem w tle. Byli cierpliwymi obserwatorami, którzy pamięci przyszłych pokoleń pozostawili sentymentalną ikonografię śląskiego pejzażu – mówi Jolanta Wnuk, zapraszając na tę niezwkłą wystawę.

(Na podst. materiałów Muzeum w Gliwicach)

Wystawa: Pejzaż śląski w grafice i rysunku Ernsta Wilhelma Knippela i Carla Riedena w zbiorach Muzeum w Gliwicach
od 19 czerwca do 23 sierpnia 2015 roku. Wernisaż: 19 czerwca 2015, Willa Caro, godz. 18.00
Otwarcie wystawy Pejzaż śląski w grafice i rysunku Ernsta Wilhelma Knippela i Carla Riedena