Zamki w Małopolsce mogą zostać odbudowane
Małopolskie warownie wymagają rekonstrukcji - jeśli nic się nie zmieni, za 10 lat po kilku z nich nie będzie śladu. Pomysł Jarosława Kaczyńskiego może temu przeciwdziałać
Zamki kazimierzowskie będą odbudowywane - jeśli wierzyć słowom prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego. Podczas zjazdu członków partii Kaczyński mówił sporo o tzw. Funduszu Odnowy Zabytków.
Widziane okiem architekta
W Małopolsce warowni powstałych z inicjatywy Kazimierza Wielkiego nie brakuje. Wzniesiono tutaj wiele grodów obronnych, które miały chronić szlaki handlowe w tworzącym się państwie piastowskim. Ale choć o zabytki jest tu łatwiej niż w innych częściach kraju, nie zawsze jest się czym chwalić. Wiele twierdz kruszy się, rozsypuje i ginie w gąszczach traw.
Dr Jan Janczykowski, małopolski wojewódzki konserwator zabytków, podkreśla, że ich odbudowa jest możliwa, jeśli zachowane są dokładne materiały obrazujące to, jak dany zamek wyglądał przed wiekami.
- W wielu przypadkach dokładna rekonstrukcja nie będzie wykonalna - zaznacza. - Ale chodzi o to, by dawne warownie zabezpieczyć i powstrzymać od dalszego niszczenia, a także, by uwidocznić mury, których ślady znajdują się pod ziemią - tłumaczy. Zastanawia się też, czy dotację dostaną tylko te zamki, które zostały ufundowane przez Kazimierza Wielkiego, czy też wszystkie, jakie pochodzą z tego okresu.
Dodaje też, że w przypadku ruin małopolskich zamków nierzadko mury utrzymują się zaledwie kilka centymetrów nad ziemią - tak wygląda to np. w Ojcowie, gdzie zachowały się już tylko pozostałości murów, brama, wieża oraz studnia. - W takich przypadkach należy nadbudować mury tak, by było widać, w jakim miejscu przebiegały - podkreśla.
O tym, że dokładny plan i środki na odbudowę zamków kazimierzowskich są potrzebne, przekonany jest również prof. Andrzej Kadłuczka, architekt, były dziekan Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Jego zdaniem, zamki takie jak Lipowiec w Babicach czy Zamek Czorsztyn powinny stać się dużo bardziej przyjazne turystom. - W zależności od obiektu, odbudowa może polegać na pokryciu pomieszczeń dachem, zagospodarowaniu przestrzeni dla turystów czy stworzeniu miejsca poświęconego ekspozycjom - komentuje ten pomysł. Wszystko to, oczywiście, musi być oparte na dokładnej dokumentacji historycznej.
- Tworzenie bajkowych obiektów, które nie mają uzasadnienia w historii, jest bezsensowne, ponieważ nie wiąże się z naszym dziedzictwem - dodaje stanowczo.
Na zachodzie Małopolski
W tym roku dzięki kolejnej dotacji z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego udało się zagospodarować kolejną część zamku Rabsztyn. Tym razem gmina gruntownie wyremontowała piwnice zamku średniego. W ramach prac uzupełniono brakujące fragmenty murów i wykonano posadzkę z płyt dolomitowych oraz podwieszany strop w kształcie przypominającym pierwotne kolebkowe sklepienie. W pomieszczeniach będą eksponowane ozdobne elementy wykonane z kamienia, które przetrwały - drzwi, rzeźbione elementy ścian.
Jednak, jak podkreśla Jacek Sypień, prezes Stowarzyszenia Zamek Rabsztyn, pieniędzy na obiekt nigdy za wiele.
- Wieża zamku górnego miała kiedyś powyżej 20 metrów. Dziś to zaledwie dwie kondygnacje. Gdyby były pieniądze, można by ją zrekonstruować - mówi. - Można by też zagospodarować wnętrze dziedzińca i odkopać kolejne zasypane piwnice - dodaje.
Pozostałości zamku kazimierzowskiego są w Lanckoronie, ale to tylko niewielkie fragmenty fortyfikacji. Kiedyś były plany, żeby w ruinach powstał punkt widokowy i odtworzone zostały umocnienia ziemne z czasów twierdzy konfederatów. Ciągle nie ma jednak na to pieniędzy.
Wokół Nowego Sącza
Nieprzerwanie od wielu lat wraca temat odbudowy zamku Jagiellonów w Nowym Sączu. Prezydent Ryszard Nowak planuje zagospodarowanie zamkowego wzgórza. Zamek Jagiellonów, który powstał w połowie XIV wieku, a ostatecznie został zniszczony przez wybuch miny zegarowej, nie będzie jednak odbudowany. Prędzej obok baszty kowalskiej stanie nowoczesna bryła, wkomponowana w krajobraz. Takie rozwiązanie proponują eksperci z Politechniki Krakowskiej. - Gdy nie ma dokumentacji i ikonografii, która pozwoli na odtworzenie detali, ten kierunek myślenia jest niedobry. Należy poszukiwać rozwiązań współczesnych, ale zgodnych z klimatem miejsca - stwierdza profesor Jacek Gyurkovich, dziekan wydziału architektury Politechniki Krakowskiej.
Od lat nieprzerwanie trwają prace na zamku w Rytrze. Choć na pełną odbudowę średniowiecznej twierdzy na razie nie ma pieniędzy, to udało się zabezpieczyć i odrestaurować część murów, basztę, bramę wjazdową. Teraz zdołano pozyskać 2 mln zł z unijnej puli na kolejne prace, dzięki temu uda się m.in. odgruzować dziedziniec, dokopać do pierwotnej posadzki i zakończyć prace archeologiczne. Dalsze odrestaurowanie zamku mogłoby przyciągnąć tłumy turystów.
Potwierdza to przykład z Doliny Dunajca. Tam udała się odbudowa zamku Tropsztyn w Wytrzyszce. XIII-wieczna twierdza została zrekonstruowana przez prywatnego przedsiębiorcę.
Zamek w Ojcowie
Wybudowany w systemie tzw. Orlich Gniazd, we wsi Ojców w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego.
Zamek Lipowiec w Babicach
Ruiny zamku biskupów krakowskich leżą na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, we wsi Babice w województwie małopolskim, w powiecie chrzanowskim.
Zamek w Niepołomicach
Wybudowany z rozkazu króla Kazimierza Wielkiego. Znajduje się w centrum Niepołomic.
Zamek w Czorsztynie
Rozbudowany za czasów Kazimierza Wielkiego. Ruiny zamku z XIV wieku położone są nad Jeziorem Czorsztyńskim w granicach Pienińskiego Parku Narodowego.
Zamek Rabsztyn
Wybudowany w systemie Orlich Gniazd, we wsi Rabsztyn w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim. Murowany zamek został wybudowany za Kazimierza Wielkiego, po którego śmierci przeszedł w ręce prywatne w ramach spłaty długów.
Zamek Królewski w Nowym Sączu
Budowla wzniesiona przez króla Kazimierza Wielkiego w latach 1350-1360. Wzniesiono go w północno-zachodnim narożniku miasta, włączając w system obronny murów miejskich.
Zamek w Pieskowej Skale
W pierwszej połowie XIV w. Kazimierz III Wielki wybudował w tym miejscu zamek, element łańcucha obronnych Orlich Gniazd. Położony na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego.