Fot. Jolanta Młodecka Odbudowany w latach 90. XX w. pomnik Obrońców WisłyCiąg dalszy wspomnień o Szpetalu Dolnym Barbary Nowakowskiej, zasłużonej przewodniczki Oddziału Kujawskiego PTTK we Włocławku.
Ważną rolę dla przedwojennej społeczności Zawiśla spełniała szkoła, wybudowana w 1923 r., jako filia szkoły nr 4 we Włocławku. W następnych latach była już szkołą siedmioklasową nr 14. Na msze święte chodziliśmy parami do katedry. Miejsce dla naszej szkoły było w lewej nawie tuż przy ołtarzu. Dyżurni zapisywali nieobecnych, którzy na najbliższej lekcji religii tłumaczyli się ze swej nieobecności.
W okresie międzywojennym istniały obszary biedy. Do szkoły wojsko przywoziło kocioł pożywnej zupy, z której korzystały dzieci z najuboższych rodzin. W jednym z pomieszczeń szkolnych utworzono kuchnię, prowadzoną przez matki - wolontariuszki, gdzie wydawano uczniom na dużej przerwie kawę z mlekiem.
Około trzy lata przed wojną zorganizowano harcerstwo. Komendantem chłopców był Zbyszek Kwieciński. Zginął w czasie wojny. Pamięć o nim została zapisana na tablicy poświęconej harcerstwu włocławskiemu, usytuowanej na terenie klasztornym.
Szkoła wychowywała nas w duchu patriotycznym. W dniu imienin Prezydenta Państwa lub Marszałka Piłsudskiego były okolicznościowe wspomnienia, śpiewano pieśni narodowe.
Latem Szpetal Dolny ożywał. Na spacery przychodziła młodzież szkolna mieszkająca w internatach. Byli to uczniowie gimnazjum Długosza, Sióstr Urszulanek, jak również gimnazjum żydowskiego, a także klerycy Wyższego Seminarium Duchownego. W niedzielne popołudnia lasy przy ulicy Grodzkiej zamieniały się w biwa-ki urządzane przez całe rodziny mieszkańców Włocławka.
Nadszedł 1 września 1939 r. Wysadzony przez wojsko most na Wiśle przerwał połączenie z miastem Szkoły zamknięto, sklepy polskie przejmowali Niemcy, zamknięto kościoły. Zrzucono figurę Chrystusa przy ulicy Obrońców Wisły, usunięto krzyż przy ulicy Cysterskiej oraz krzyż na Waleskim. Wysadzono pomnik Obrońców Wisły...
Żydom nakazano nosić żółte trójkąty na plecach i zakazano chodzenia po chodnikach. W 1940 zorganizowano przy ulicy Nowomiejskiej getto dla Żydów. Zaczęły się wysiedlenia i wywózki na roboty do Niemiec. Dolny Szpetal opustoszał...